نشست تخصصی «کریدور زنگزور - از ایده تا واقعیت» ؛ بررسی تهدیدها و فرصت‌ها برای ایران - بخش اول

به گزارش پرتال حمل و نقل ، نشست تخصصی با عنوان "کریدور زنگزور : از ایده تا واقعیت" به میزبانی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی برگزار گردید .

بهرام امیراحمدیان (استاد دانشگاه علامه طباطبایی) ،‌ علی موجانی (دیپلمات و مشاور وزارت امور خارجه) ، محمدفرهاد کلینی (دیپلمات و عضو هیئت میانجی‌گری ایران در بحران قره باغ) ، عارف بیژن (عضو مرکز مطالعات استراتژیک خاورمیانه) ، احسان فلاحی (عضو مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی) از مدعوین این نشست بودند .

در بخش نخست این نشست ، همکاران موسسه امین مالکی (رییس پژوهشکده توسعه بازرگانی) ، الناز میاندوآبچی (مدیر گروه بازرگانی داخلی و لجستیک) و پریسا یعقوبی (مدیر گروه بازرگانی خارجی) به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند و در بخش دوم ، مدعوین ضمن بیان نظرات تخصصی خود به سه سوال ۱- آیا در بدترین سناریو کریدور زنگزور دسترسی ما به خاک ارمنستان را با مشکل مواجه می‌کند؟ ۲- آیا با راه‌اندازی کریدور زنگزور آذربایجان علاقه‌ای به استفاده از کریدور ارس خواهد داشت و ۳- آیا چشم‌انداز مثبتی برای کریدور خلیج فارس - دریای سیاه وجود دارد ؟ پاسخ دادند .

در بخش نخست میزگرد ، توضیحاتی توسط همکاران موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی به‌عنوان میزبان ارایه شد .

در ابتدا امین مالکی عنوان داشت : از زمان امضای یادداشت تفاهم بین ایالات‌متحده ،‌ آذربایجان و ارمنستان در کاخ سفید در خصوص کریدور زنگزور یا آنچه در رسانه‌ها تحت عنوان «کریدور ترامپ» نام گرفته ، مباحث مفصلی هم در خصوص تهدیدهای این کریدور و هم فرصت‌های پیوستن ایران به آن مطرح شده است . اما از اگر صرفا از پنجره اقتصادی به موضوع نگاه کنیم ، حداقل به لحاظ اثرات کالایی و تغییراتی که این کریدور در میان‌مدت در حجم جابجایی کالا ایجاد می‌کند، تهدیدی متوجه ایران نیست .

وی افزود : طبق برخی مطالعات ، اثرات راه‌اندازی این کریدور بر افزایش صادرات ترکیه به کشورهای آسیای میانه و قفقاز ، کمتر از ۱ درصد و بر واردات آن حداکثر ۳ درصد (با اولویت آذربایجان) خواهد بود و مبادی و مقاصد ترانزیت کالا از ایران ، مانند دیگر کشورهای منطقه قفقاز یا روسیه و چین ، چندان ظرفیت‌های این کریدور را افزایش نمی‌دهند .

مالکی در پایان بیان نمود : البته به لحاظ ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی ، کریدور زنگزور می‌تواند واجد تهدیدهایی برای ایران در بلندمدت باشد که رفع این چالش‌ها نیازمند دو دسته تدابیر زیرساختی و تجاری احتیاطی است .

در ادامه ، الناز میاندوآبچی ضمن ارایه تاریخچه‌ای از کریدور زنگزور از زمان آتش بس دوم قره‌باغ در سال ۲۰۲۰ تا آگوست سال جاری میلادی ، به تاثیر آن در کاهش ۳۴۳ کیلومتری فاصله ریلی بین آذربایجان به ترکیه نسبت به خط ریلی باکو - تفلیس - قارص اشاره نمود .

وی همچنین با مقایسه جایگاه کریدور و مزیت‌های آن به عنوان شاخه جدید کریدور میانی در بین مسیرهای ترانزیتی بین آسیا و اروپا، شامل مسیر فعلی کریدور میانی و کریدور ریلی چین - آسیای میانه - ایران - اروپا ، کریدور جدید زنگزور را کوتاه‌ترین مسیر اتصال آسیا با اروپا دانست .

وی در عین حال بر مزیت هزینه‌ای کریدور عبوری از ایران و امنیت بالاتر آن در مقایسه با مسیرهای عبور از قفقاز تاکید نمود .

میاندوآبچی در بخش بعدی سخنان خود ،‌ مقایسه‌ای از روند ترانزیت کالا طی دو دهه گذشته از آذربایجان به عنوان ذینفع اصلی کریدور زنگزور و ایران را ارایه داد و افزود : در روند عملکرد دو کشور در زمینه ترانزیت یک الگوی تقریبا مشابهی را می‌توان مشاهده کرد که نشان می‌دهد در بحث ترانزیت فقط تقویت ظرفیت‌های داخلی اثرگذار نبوده و عوامل بیرونی و مسائلی در اقتصاد جهانی نیز موثر بوده‌اند .

نکته‌ قابل توجه این است که از سال ۱۴۰۰ به بعد ، یک اوج‌گیری را در ترانزیت هر دو کشور شاهد هستیم . این نشان می‌دهد که فعلا استفاده از عنوان رقیب ترانزیتی برای این دو کشور باید با احتیاط زیاد بیان شود. در حال حاضر پتانسیل بزرگی برای ترانزیت در منطقه وجود دارد که هر دو کشور دارند از آن بهره‌ می‌برند .

میاندوآبچی در بخش دوم سخنان خود ، منافع اقتصادی کریدور زنگزور برای آذربایجان ، ترکیه و ارمنستان را تشریح کرد و مواردی مانند ارتقای جایگاه آذربایجان و ترکیه به عنوان هاب‌های ترانزیتی منطقه ، تنوع‌بخشی به مسیرهای ترانزیتی عبوری از منطقه ، کاهش هزینه و زمان دسترسی آسیای میانه و قفقاز به ترکیه و اروپا و خروج جمهوری خود مختار نخجوان و ارمنستان از انزوای جغرافیایی و اقتصادی را به عنوان مهمترین منافع این کریدور برشمرد .

وی در ادامه به مهمترین تهدیدهای اقتصادی کریدور زنگزور برای ایران پرداخت و به احتمال فرامرزی شدن کریدور و قطع ارتباط ایران با ارمنستان ، تضعیف جایگاه ایران در انتقال انرژی منطقه قفقاز و آسیای میانه و تضعیف چشم‌انداز کریدور خلیج فارس - دریای سیاه به عنوان سه اثر اقتصادی مهم اشاره کرد .

میاندوآبچی در بخش پایانی سخنان خود ، ضمن پرداختن به لزوم اتخاذ تدابیر زیرساختی و تجاری به عنوان دو حوزه راهکاری ایران در قبال کریدور زنگزور ، در بخش زیرساختی ، تمرکز بر فعال‌سازی ظرفیت‌های ترانزیتی داخلی کشور در دیگر مسیرها ، بویژه مسیر ریلی چین - اروپا را رویکردی موثر در مقابل کریدورهای رقیب نظیر زنگزور دانست و در عین حال بر توافق با ذینفعان این کریدور برای رفع تهدیدهای احتمالی و حفظ منافع ایران تاکید کرد .

در ادامه میزگرد امین مالکی و پریسا یعقوبی توضیحاتی را در خصوص تدابیر تجاری پیشنهادی برای ایران ارایه نمودند .

مالکی عنوان داشت که پیش‌نیاز رونق ترانزیتی ، توسعه روابط اقتصادی و جریان تجاری کالایی است و توسعه روابط ترانزیتی میان کشورها بدون شکل‌گیری و تعمیق روابط تجاری کالایی امکان‌پذیر نیست ؛ چرا که ترانزیت به ‌مثابه یک خدمت زیربنایی در وهله اول نیازمند حجم پایدار مبادله کالاست تا توجیه اقتصادی ، فنی و زیرساختی پیدا کند .

وی با اشاره به آثار منفی برخورداری از روابط یک طرفه تجاری با تراز مثبت به سمت یک کشور افزود : روابط تجاری ایران با دو کشور ارمنستان و آذربایجان صرفا بر مازاد تجاری یک‌طرفه استوار شده که در تجربه نظام تجاری جهانی ، روابط پایدار و مطلوب تلقی نمی‌شوند ؛ زیرا توازن منافع در این گونه روابط تجاری بعد از گذشت چند سال مختل می‌شود .

همچنین یعقوبی ، با اشاره به نقشه فضای محصولی دو کشور آذربایجان و ارمنستان ، عنوان داشت که آذربایجان می‌تواند مبدا جایگزین برای کالاهای وارداتی ایران و یا مبدا تامین کالاهای مورد نیاز در قالب صادرات مجدد به کشورمان باشد .

وی توضیح داد : بهترین گزینه‌ ، کالاهای قابل کانتینرسازی با ارزش‌حجمی مناسب بوده و واردات اقلام مصرفی الکترونیکی ، لوازم خانگی ، قطعات یدکی خودرو ،‌ الیاف و منسوجات ، لوازم ساختمانی و ماشین‌آلات سبک از این کشور توجیه‌پذیر هستند .

کشور ارمنستان نیز در محصولات و صنایع مختلفی ورود کرده و به ویژه در زنجیره‌های بالادست حوزه کشاورزی و معدنی می‌تواند مبدا جایگزین واردات کالاهای اساسی ، محصولات دامی و اقلام ابتدایی حلقه‌های زنجیره ارزش مانند نساجی و مس و طلا برای ایران باشد .

یعقوبی در خاتمه اشاره نمود که جایگزینی مبادی تامین فعلی با مبادی جدید در حوزه قفقاز ، تمرینی برای بازآرایی روابط تجاری ایران در گام‌های بعدی خواهد بود .

برای مشاهده ارائه خانم میاندوآبچی به فایل های ضمیمه مراجعه نمایید و فایل مربوطه را دانلود نمایید .

منتظر حضور شما در پیج اینستاگرام iranway هستیم