آیا کریدور آی مک فراموش شده است ؟
به گزارش پرتال حمل و نقل ، راه‌اندازی کریدور اقتصادی هند - خاورمیانه - اروپا (آی‌مک) در ۹ سپتامبر ۲۰۲۳ در جریان اجلاس G-۲۰ در دهلی نو اعلام شد . در نتیجه یادداشت تفاهم امضا شده بین امارات متحده عربی ، عربستان سعودی ، هند ، ایالات متحده ، فرانسه ، آلمان ، ایتالیا و اتحادیه اروپا (EU) ، کشورهای شرکت کننده متعهد شدند برای توسعه و هماهنگ کردن زیرساخت‌های تجاری با یکدیگر همکاری کنند . بر اساس ادعای مقامات کشورهای مسیر مذکور ، این کریدور همچنین با هدف ایمن سازی زنجیره‌های تأمین بین سه قاره ، توسعه منابع انرژی و تقویت اتصال دیجیتال است .
نارندرا مودی نخست وزیر هند در سخنرانی خود در ۲۴ سپتامبر ۲۰۲۳ باور خود را در مورد این کریدور اینگونه بیان کرد : «پروژه هند - خاورمیانه - اروپا یک مسیر پایدار در راستای اتصال و توسعه سراسر جهان خواهد بود که منجر به توسعه پایدار کل جهان می‌شود .»
همچنین ، اورسولا فون در لاین ، رئیس کمیسیون اتحادیه اروپا ، در سخنرانی خود در ۱۳ سپتامبر ۲۰۲۳ میلادی افکار خود را در مورد این راهرو بیان کرد : «این کریدور تنها ارتباط مستقیم بین هند، خلیج فارس و اروپا خواهد بود . همچنین شامل یک خط ریلی است که تجارت بین هند و اروپا را ۴۰ درصد سریع‌تر می‌کند.»
جو بایدن ، رئیس جمهور ایالات متحده ، این پروژه را یک «سرمایه گذاری تغییردهنده بازی» نامید . این کریدور جدید ۴۸۰۰ کیلومتری ، از دو مسیر مجزا تشکیل شده است : کریدور شرقی که هند را به خلیج فارس و کریدور شمالی که خلیج فارس را به اروپا متصل می‌کند . در واقع ، IMEC یک کریدور حملونقل چندوجهی بوده که استفاده از جاده‌ها ، راه آهن و بنادر را در بر می‌گیرد .
به باور کارشناسان ، راه‌گذر IMEC که به عنوان رقیب طرح کمربند و جاده چین در نظر گرفته می‌شود ، از همان ابتدا با مشکلات مالی و لجستیکی مواجه بوده است . به عنوان مثال ، این مسیر به سرمایه‌گذاری قابل توجهی در بهبود زیرساخت‌ها و سایر نیازهای لجستیکی و همچنین ساخت بیش از ۲۰۰۰ کیلومتر راه آهن نیاز دارد . علاوه بر چالش‌های حملونقل چندوجهی به دلیل فقدان زیرساخت‌های موجود ، این موضوع که محموله‌های کالا تحت کنترل گمرک ملی هر کشور خواهد بود ، می‌تواند مشکل دیگری ایجاد کند . اگر چه موفقیت پروژه منوط به هماهنگی سیاست‌های تجاری بین کشورهای درگیر بوده ، اما هنوز مطالعه‌ای در این زمینه انجام نشده است .
چالش‌های کریدور
اگر چه در تفاهم‌نامه این کریدور تصریح شده است ، اما طرفین در طول ۶۰ روز ، هیچ اقدام مشخص و معینی برای تعریف برنامه‌ای جامع دیدار نکردند . همچنین داده‌های کافی در مورد تامین مالی پروژه وجود ندارد . بر‌اساس برآوردها ، پیش بینی می‌شود عملیات زیربنایی آن ۸ میلیارد دلار هزینه داشته باشد . به دلیل اینکه امضاکنندگان تفاهم‌نامه هیچ تعهد الزام‌آوری در زمینه تأمین مالی نداشته‌اند ، هنوز مشخص نیست که کدام کشور میلیاردها دلار را پرداخت خواهد کرد .
از همین روی ، می‌توان گفت که اطمینان از دوام و پایداری تجارت بین سه قاره و همچنین شفاف سازی در مورد هزینه و تامین مالی پروژه ، یک فرآیند بسیار چالش برانگیز برای کشورهای درگیر خواهد بود . با این حال ، کمبود زیرساخت یا مشکلات مالی تنها چالش پیشِ روی اجرای این پروژه بلندپروازانه نیست . به باور مقامات غربی ؛ کریدور حملونقل «آی‌مک» که به عنوان ترکیبی از جاده‌ها تعریف می‌شود ، اقتصاد چند کشور را به هم متصل و به توسعه اقتصادی و یکپارچگی منطقه‌ای بین کشورهای مسیر کمک می‌کند .
در این راستا ، تضمین ثبات و امنیت در طول مسیر و همکاری کشورهای درگیر برای استفاده موثر و کارآمد از کریدورهای حملونقل از اهمیت بالایی برخوردار است . حمله حماس به شهرک‌های رژیم صهیونیستی در نزدیکی نوار غزه در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ میلادی ، نه تنها درگیری‌های منطقه آغاز شده از سال ۱۹۴۸ را تشدید کرد ، بلکه پویایی کل خاورمیانه را نیز تغییر داد . نگرانی‌های امنیتی و ثباتی که با حملات اسرائیل به غزه پدیدار شد و همچنان ادامه دارد ، مشکلات بزرگتری را برای اجرای IMEC ایجاد کرده است . موضع تند اسرائیل در قبال غزه پس از حمله حماس ، بر روند عادی سازی روابط بین عربستان سعودی و اسرائیل نیز تأثیر منفی گذاشت . به باور کارشناسان ، عادی سازی بین اسرائیل و عربستان سعودی برای اجرای موفقیت آمیز IMEC بسیار مهم است .
بر اساس این فرض که روابط تجاری تضمین کننده صلح و ثبات در منطقه خواهد بود ، غربی‌ها ادعا می‌کنند که که هدف این پروژه کمک به خاورمیانه صلح آمیز و با ثبات است . با این حال ، روند عادی سازی متوقف شده بین دو کشور مانع از امضای توافقنامه امنیتی منطقه‌ای شد و امیدها برای این پروژه را کمرنگ کرد . در بحبوحه این آشفتگی و درگیرهای منطقه‌ای ، IMEC برای کشورهای طرف پروژه در حد تنها یک آرزو باقی ماند .
اخیراً تعدادی از تحولات مهم در رابطه با آینده پروژه رخ داده است . به عنوان مثال ، در ۱۲ فوریه ۲۰۲۴ میلادی ، امانوئل مکرون ، رئیس جمهور فرانسه، ژرارد مستراله ، رئیس سابق شرکت انرژی فرانسوی Engie را به عنوان «نماینده ویژه IMEC » منصوب و ابراز تمایل کرد که پاریس یک بازیگر کلیدی در پروژه باشد .
در این میان ، هند بیشترین تلاش را برای تضمین پایداری این پروژه انجام می‌دهد . نیرمالا سیتارامان ، وزیر اقتصاد و دارایی هند ، در اجلاس وزرای دارایی «گروه ۲۰» در مراکش در ۱۳ اکتبر ۲۰۲۳ اظهار داشت : «این کریدور یک ابتکار بلندمدت است . در حالی که اختلالات کوتاه مدت در خاورمیانه نگران کننده است ، ما به تعامل با طرفین ادامه خواهیم داد . IMEC یک تغییر استراتژیک و اقتصادی برای هند و سایر کشورها است. »
از سوی دیگر ، در سفر نارندرا مودی ، نخست وزیر هند به امارات در ۱۳ تا ۱۴ فوریه ۲۰۲۴ تحول مهمی روی داد و دو کشور توافقنامه‌ای را برای تداوم همکاری در راستای IMEC امضا کردند . این تحولات را می‌توان دلیلی بر فراموش نشدن پروژه دانست . در چارچوب این تحولات می‌توان گفت که با وجود درگیری‌ها و بی‌ثباتی منطقه‌ای ، هیچ تغییری در انگیزه‌های اقتصادی و سیاسی کشورهای عضو IMEC ایجاد نشده است .