آیا کریدور هند - خاورمیانه - اروپا احیا میشود ؟
به گزارش پرتال حمل و نقل ، کریدور اقتصادی هند - خاورمیانه - اروپا (IMEC) به عنوان یک ابتکار مهم برای مقابله با ابتکار کمربند و جاده چین (BRI) مطرح شده است. هر چند این ابتکار به دلیل بیثباتیهای خاورمیانه به تعویق افتاد ، اما تغییر اخیر دولت ایالات متحده و رویکرد جنگطلبانه آن نسبت به چین ، انگیزه جدیدی برای این پروژه راکد فراهم کرده است.
پیشینه تاریخی
این کریدور در حاشیه اجلاس G ۲۰ در دهلی نو در سال ۲۰۲۳ راه اندازی شد . ایالات متحده ، هند ، عربستان ، امارات و اتحادیه اروپا تفاهم نامه اولیه این کریدور را امضا کردند . رهبران جهان ، مانند نارندرا مودی و جو بایدن ، آن را سرمایهگذاری تحول آفرین برای «زیرساختهای پایدار و مقاوم و آیندهای بهتر» نامیدند . طرح اولیه برای IMEC شامل یک مسیر دریایی شرقی از هند به شبه جزیره عربستان ، شبکه راه آهن در سراسر شورای همکاری خلیج فارس و کریدور شمالی از طریق اردن و اسرائیل به اروپا بود .
به موازات IMEC ، پروژههای ارتباطی دیگری مانند کریدور شمال - جنوب هند از طریق روسیه و ایران وجود دارد ، اما رویکرد چندجانبه و ارتباط مستقیم IMEC بین اقیانوس هند و اروپا ، اهمیت راهبردی به آن بخشیده است .
پیشرفت متوقف شده
با وجود هیاهوی اولیه ، IMEC خیلی زود با توفانی از بیثباتی مواجه و ظرف چند هفته پس از راهاندازی ، غرب آسیا درگیر جنگ شد . حمله حماس به اسرائیل در ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و درگیریهای پس از آن ، اشتیاق این پروژه را که اساساً مبتنی بر همکاری منطقهای بود ، کاهش داد . شرکای عرب تمایلی به گسترش کریدوری با حضور اسرائیل نداشتند و اقدامات دیپلماتیک و فنی را به تعویق انداختند . همچنین ، دولت بایدن تمرکز خود را از این پروژه تغییر و جلسه پیگیری آن هرگز محقق نشد .
در نتیجه همه این بیثباتیها ، تلاشهای این پروژه تقریباً تا سال ۲۰۲۴ متوقف شد . البته در اواخر سال ۲۰۲۴ امیدها زنده شد ، زیرا آتشبس موقت اسرائیل و حماس و تغییرات رهبری در واشنگتن زمینه را برای از سرگیری مجدد فراهم کرد . اما فروپاشی آتشبس ، دوباره چالشهای جدیدی را برای این کریدور ایجاد کرد و تجدید خصومتها بر همکاری سیاسی بین ذینفعان کلیدی تأثیر گذاشت .
تغییر بازی در کاخ سفید
بازگشت دونالد ترامپ به ریاست جمهوری ایالات متحده در ژانویه ۲۰۲۵، کاتالیزوری برای IMEC بوده است . بهطوریکه ، ظرف چند روز پس از مراسم تحلیف او ، تیم ترامپ با مقامات هندی رایزنی داشتند. ترامپ از این پروژه تمجید و آن را «یکی از بزرگترین مسیرهای تجاری تاریخ» نامید .
همچنین ، ایالات متحده و هند متعهد شدند که گروه «I2U2» را در مباحث مربوط به کریدور بگنجانند . این گروه شامل هند ، اسرائیل ، امارات متحده عربی و ایالات متحده است که بر سرمایهگذاریهای مشترک در زیرساختها ، امنیت غذایی ، فناوری و انرژی تمرکز دارد . چنین تعهداتی نشان دهنده تغییر قابل توجهی در روند کار بوده و عملاً IMEC را دوباره در دستور کار راهبردی واشنگتن قرار میدهد .
البته، سبک و محاسبات راهبردی ترامپ رویکرد او در مورد احیای IMEC را شکل میدهد . ترامپ معمولاً از رویکرد ترکیبی شامل زور و مشوق برای جلب نظر ذینفعان استفاده میکند . برخلاف برخی از ابتکارات کمکهای خارجی ، این کریدور برای ترامپ جذاب است ، زیرا نیازی به تأمین مالی گسترده از سوی ایالات متحده ندارد . کشورهای حوزه خلیج فارس، هند و سایر کشورها به احتمال زیاد این پروژه را تأمین مالی میکنند .
در مقابل ، شرکتهای آمریکایی آماده عقد قراداد برای ساخت زیرساختهای IMEC هستند . این امر با سیاست «اول آمریکا» ترامپ همسو است که IMEC را به ابزاری برای نفوذ ایالات متحده بدون هزینههای سنگین تبدیل میکند . علاوه بر این ، ترامپ IMEC را فرصتی برای غلبه راهبردی بر طرح کمربند و جاده چین و گسترش توافقنامه ابراهیم میداند .
بازیگران کلیدی و ذینفعان
هند : این کشور در واقع نیروی محرکه IMEC است و کریدور را به عنوان یک عامل تغییردهنده بازی برای اتصال جهانی و جاه طلبیهای اقتصادی خود میبیند . برای دهلی ، این کریدور یک مسیر تجاری طولانی مدت به سمت غرب را فراهم میکند که از پاکستان رقیب و افغانستان بیثبات عبور کرده و عملاً «حق وتوی پاکستان» در مورد دسترسی زمینی هند به اروپا را از بین میبرد . نخست وزیر هند ، مودی ، IMEC را در اولویت اصلی قرار داده و آن را به عنوان «کریدور صلح» به تصویر کشیده است .
ایالات متحده : واشنگتن IMEC را به عنوان یک فرصت راهبردی و ابزار ژئوپلیتیکی میبیند . در دوران ریاست جمهوری ترامپ ، واشنگتن با ارائه مسیرهای تجاری جایگزین ، برای مقابله با نفوذ چین و کاهش بار امنیتی ایالات متحده در مناطقی مانند دریای سرخ ، بر این کریدور تمرکز بیشتری دارد . از نظر سیاسی ، ایالات متحده IMEC را در راستای ایجاد ثبات در خاورمیانه از طریق ادغام اقتصادی و مکمل ابتکاراتی مانند توافقنامههای ابراهیم در نظر میگیرد .
عربستان سعودی و کشورهای حاشیه خلیج فارس : شرکای خاورمیانهای ایالات متحده مانند عربستان و امارات متحده عربی ، IMEC را فرصتی برای تنوع اقتصادی و تعادل ژئوپلیتیکی میدانند . ریاض و ابوظبی علاقهمند به تبدیل شدن به قطبهای ترانزیت مهم بین آسیا و اروپا هستند و با چشمانداز ۲۰۳۰ خود برای تنوع بخشیدن به اقتصادهای خود فراتر از وابستگی به نفت ، همسو هستند . کشورهای حوزه خلیج فارس IMEC را به عنوان یک ابتکار ضد چینی در نظر نمیگیرند . در مقابل ، آنها یک رویکرد چندجانبه اتخاذ کرده و از پروژههای مورد حمایت غرب مانند IMEC استقبال میکنند و همزمان به تعامل با طرح یک کمربند، یک جاده چین ادامه میدهند .
رژیم صهیونیستی : برای اسرائیل ، این کریدور مزایای اقتصادی و اعتبار راهبردی در روابط با کشورهای عربی و هند را به همراه دارد . نخست وزیر این رژیم ، نتانیاهو ، آن را به عنوان «بزرگترین پروژه همکاری در تاریخ» ستوده است . اما درگیری اخیر اسرائیل و حماس یکی از دلایل اصلی توقف این پروژه است . آتش بس کوتاه مدت به طور موقت انگیزه برای این پروژه را احیا کرد ، اما نقض آتش بس توسط اسرائیل منجر به خصومتهای جدید شد که فضای منطقه را بیش از پیش بیثبات کرد . فروپاشی آتش بس اعتماد بین اسرائیل و کشورهای عربی را از بین برده و توجیه تعامل کشورهای عربی با اسرائیل تحت IMEC را دشوارتر کرده است .
تهدیدها
مسیر IMEC از منطقهای با حساسیت سیاسی عبور میکند و موفقیت آن به ثبات منطقهای بستگی دارد و تداوم هرگونه درگیری آینده آن را با چالش مواجه میکند . باید توجه داشت که زیرساختهای حیاتی مانند راهآهن ، خطوط لوله و کابلها اهداف آسیبپذیر هستند و نیاز به امنیت و نظارت جامع دارند .
این کریدور به سرمایهگذاریهای عظیم زیرساختی نیاز دارد ، با این حال هنوز مشخص نیست که چه کشور یا نهادی از میان اعضا مسئولیت اصلی مالی را بر عهده خواهد گرفت .
کریدور هند - خلیج فارس - اروپا به حمایت سیاسی پایدار در چندین کشور نیاز دارد و هرگونه تغییر رهبری میتواند بر پروژه تأثیر بگذارد .
نتیجهگیری
احیای IMEC در پی بازگشت دونالد ترامپ به قدرت ، نشان میدهد که چگونه تغییرات سیاسی میتواند ابتکارات بینالمللی را بازتعریف کنند . اهمیت راهبردی این کریدور به عنوان جایگزینی برای کانال سوئز و طرح کمربند و جاده و همچنین پلی برای اتصال شرکای ایالات متحده ، آن را به امری فراتر از یک پروژه زیرساختی تبدیل میکند . ماههای آینده برای این پروژه بسیار حیاتی خواهد بود . شرکا احتمالاً در سال ۲۰۲۵ با یکدیگر ملاقات کرده و ابتکارات جدید IMEC را اعلام خواهند کرد . البته ، هرگونه بازگشت به خصومتهای منطقهای یا کاهش حمایت سیاسی میتواند به سرعت IMEC را دوباره در برزخ قرار دهد .
منتظر حضور شما در پیج اینستاگرام iranway هستیم
