نکات و ملاحظات حقوقی توافقنامه صلح بین ارمنستان و آذربایجان

به گزارش پرتال حمل و نقل ، توافقنامه صلح بین ارمنستان و آذربایجان که در ۱۱ اوت ۲۰۲۵ امضا شد ، گامی مهم در جهت عادی سازی روابط تلقی می شود ، اما هنوز یک پیمان صلح نهایی و جامع نیست . اگرچه این توافق شامل مفادی برای پایان دادن به خصومت ها ، احترام به تمامیت ارضی و لغو ادعاهای سرزمینی است ، اما در واقع یک «نقشه راه » برای توافق نهایی دو کشور محسوب می شود .

بنابراین ، توافقنامه صلح بین ارمنستان و آذربایجان ، در حقیقت یک نیت نامه ( letter of intent ) است که از نظر حقوقی ، در حکم سند تفاهم یا سرفصل های توافق نیز شناخته می شود و سندی مقدماتی است که تفاهم بین دو یا چند طرف را که قصد دارند یک توافق آینده را رسمی کنند ، ترسیم می کند .

جمهوری آذربایجان و ارمنستان با امضاء این موافقتنامه ، تمایل خودشان برای برقراری صلح را اعلام می کنند . لذا این موافقتنامه برای تبدیل شدن به یک سند حقوقی الزام آور باید به تصویب نهایی دو کشور برسد که نیازمند تحقق دو پیش شرط مهم است که الهام علی اف ، رئیس جمهور آذربایجان در یک سال اخیر بارها امضاء هرگونه موافقتنامه نهایی صلح با ارمنستان را مشروط و منوط به این دو پیش شرط اعلام کرده است .

نخستین پیش شرط ، انحلال گروه مینسک سازمان امنیت و همکاری اروپا (به رهبری مشترک روسیه ، فرانسه و آمریکا) که در سال ۱۹۹۲ میلادی برای حل و فصل مناقشه قره باغ کوهستانی و عبور از وضعیت جنگ به آتش بس و سپس موافقتنامه صلح تشکیل شد و طی ۳۰ سال فعالیت و به رغم ارائه طرح های مختلف صلح و برگزاری جلسات و مذاکرات متعدد با رهبران مختلف ارمنستان و جمهوری آذربایجان ، نتوانست مناقشه قره باغ را به صورت صلح آمیز حل و فصل کند .

لذا متعاقب شکست سیاسی و نظامی ارامنه در جنگ دوم قره باغ در سال ۲۰۲۰ میلادی و نیز شکست نظامی و تصرف کامل قره باغ کوهستانی در سپتامبر ۲۰۲۳ میلادی و خروج اجباری و پناهندگی بیش از ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار نفر از ارامنه قره باغ به ارمنستان ، الهام علی اف با این استدلال که مناقشه قره باغ پایان یافته است ، بارها خواستار انحلال گروه مینسک شد .

این درخواست در نشست اخیر رهبران دو کشور مورد توافق قرار گرفت و لذا در آینده ای نزدیک الهام علی اف و نیکول پاشینیان درخواست مشترکی را به سازمان امنیت و همکاری اروپا برای انحلال رسمی گروه مینسک ارسال خواهند کرد که پس از موافقت این سازمان ، گروه مینسک به صورت رسمی منحل خواهد شد .

در حالی که مخالفان دولت در ارمنستان ، پذیرش انحلال گروه مینسک را به معنی مشروعیت بخشیدن به پایان موضوع قره باغ به ویژه منتفی شدن حق بازگشت بیش از ۱۰۰ تا ۱۲۰ هزار نفر از ارامنه قره باغ می دانند ، به نظر می رسد دولت نیکول پاشینیان این موضوع را دنبال خواهد کرد و لذا در آینده ای نزدیک و پس از موافقت سازمان امنیت و همکاری اروپا ، گروه مینسک رسماًً منحل می گردد و بدین ترتیب یکی از پیش شرط های انعقاد موافقتنامه نهایی صحل بین ارمنستان و آذربایجان محقق خواهد شد .

دومین پیش شرط که به مراتب از پیش شرط نخست (انحلال گروه مینسک) ، دشوارتر و چالش برانگیزتر است ، اصلاح قانون اساسی ارمنستان است . در واقع ، تاکید الهام علی اف بر حذف بخشی از مقدمه قانون اساسی ارمنستان است که در آن به اعلامیه استقلال این کشور و اتحاد ارمنستان و قره باغ (به تعبیر ارامنه آرتساخ) اشاره شده است .

در واقع از دیدگاه رئیس جمهور آذربایجان ، وجود چنین بندی در قانون اساسی ارمنستان ، تداوم ادعاهای سرزمینی و تاریخی از سوی ارمنستان است . طرح این درخواست مخالفت ها و انتقادهای زیادی را در داخل ارمنستان در یک سال گذشته به دنبال داشته است . قرار است با اصلاح این بند ، قانون اساسی ارمنستان جدید به همه پرسی گذاشته شود . اما هنوز تاریخ دقیق و معینی برای آن پیش بینی نشده است .

از آنجا که انتخابات بسیار حساس و مهم پارلمانی ارمنستان که در ۶ ژوئن ۲۰۲۶ میلادی / ۱۶ خرداد ۱۴۰۵ برگزار می شود ، در سرنوشت سیاسی نیکول پاشینیان بسیار تعیین کننده است ، این احتمال می رود که رفراندوم اصلاحات قانون اساسی ارمنستان بعد از این انتخابات و در صورت پیروزی پاشینیان در همان سال ۲۰۲۶ میلادی برگزار شود . لذا تا زمان تحقق این پیش شرط مهم که الهام علی اف بلافاصله پس از امضاء توافقنامه صلح با ارمنستان در آمریکا مجدداًً روی آن تاکید کرد ، نمیتوان انتظار توافقنامه نهایی صحل بین دو کشور را داشت .

 

 

منتظر حضور شما در پیج اینستاگرام iranway هستیم