زنگزور در بنبست ژئوپلیتیک جنوب قفقاز
به گزارش پرتال حمل و نقل ، طرح کریدور زنگزور که با وعده اتصال شرق به غرب مطرح شده ، به جای آنکه به پروژهای توسعهمحور بدل شود ، به صحنهای برای کشمکشهای ژئوپلیتیکی در قفقاز جنوبی تبدیل شده است ؛ مسیری که بیش از آنکه راهی برای همگرایی منطقهای باشد ، به ابزاری برای مهار روسیه و تضعیف نقش ایران بدل شده و فعلا چیزی جز یک «نقشه روی کاغذ» نیست .
طرح ایجاد کریدور زنگزور ، با وعدههای بزرگ در زمینه اتصال شرق به غرب ، در سایه پیچیدگیهای سیاسی و مخالفتهای منطقهای ، همچنان در حد یک نقشه بر روی کاغذ باقی مانده و عملی شدن آن دور از دسترس به نظر میرسد .
در یادداشتی برای پایگاه خبری کریدل آمریکا ، هازان یالین با عنوان «تله زنگزور ؛ جایی که منافع باکو و ایروان برای حذف مسکو به هم میرسند» به بررسی تحولاتی پیرامون زنگزور در جنوب قفقاز پرداخته است .
وی در این یادداشت تاکید میکند که کریدور زنگزور ، برخلاف ظاهر توسعهای خود ، بخشی از بازی سیاسی گستردهای است که با هدف کاهش نفوذ روسیه و محدود کردن موقعیت ایران در منطقه طراحی شده است. این تحولات پس از جنگ دوم ناگورنو قرهباغ در سال ۲۰۲۰ شدت گرفته و نقشه جغرافیای سیاسی منطقه را در معرض تغییرات بنیادین قرار داده است .
نویسنده افزود : موقعیت ژئوپلیتیکی زنگزور بیش از آنکه به یک مسیر ترانزیتی ساده شباهت داشته باشد ، به نقطهای حساس در سیاستهای کلان منطقه تبدیل شده است .
رسانه آمریکایی کریدل نیز تاکید کرده که تلاشهای باکو و ایروان برای راهاندازی این کریدور ، در واقع همسویی پنهانی برای تضعیف نفوذ روسیه است .
نویسنده تاکید کرد که با وجود توافق سهجانبه سال ۲۰۲۰ میان روسیه، ارمنستان و آذربایجان برای بازگشایی همه مسیرهای اقتصادی و حملونقل منطقهای ، عملا این وعدهها به دلیل اختلافات سیاسی و استراتژیک در حال فراموشی است .
وی افزود : ایروان و باکو ، با وجود اختلافات ظاهری ، به شکلی زیرپوستی در تلاشاند تا نفوذ مسکو را کاهش داده و منطقه را به سمت سلطه غرب هدایت کنند .
نویسنده به گزینه جایگزین کریدور زنگزور ، یعنی «ممر ارس» نیز اشاره کرد ؛ مسیری به طول ۱۰۷ کیلومتر که بیش از ۶۰ کیلومتر آن از خاک ایران عبور میکند . در سپتامبر ۲۰۲۳، رجب طیب اردوغان ، رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد که این مسیر میتواند در صورت مخالفت ارمنستان با طرح زنگزور فعال شود. ساخت جاده و پلی بر روی رودخانه ارس در نزدیکی منطقه آغبند از سوی آذربایجان با موافقت و همکاری ایران آغاز شده است .
نویسنده افزود : موقعیت تهران در قبال این مسیر کاملا روشن و قاطع است . ایران هرگونه گذرگاهی را که به حاکمیت ارمنستان خدشه وارد کند ، رد خواهد کرد ، زیرا از دست دادن ارمنستان به مثابه از دست دادن خط دفاعی شمالی خود و تضعیف امنیت منطقهای است .
رسانه آمریکایی کریدل گزارش داده که تهران نگرانی عمیقی درباره «دیپلماسی مسیرها» دارد و این نگرانیها پیش از طرح علنی نام زنگزور وجود داشته است .
در تابستان ۲۰۲۴ ، این شکها به تنشهای علنی تبدیل شد؛ رهبر معظم ایران در دیدار با نیکول پاشینیان ، نخست وزیر ارمنستان به صراحت اعلام کرد که کریدور زنگزور به نفع ارمنستان نیست .
کمیسیون امنیت ملی مجلس ایران نیز این طرح را «خط قرمز راهبردی» کشور دانست و هشدار داد که هرگونه تلاش برای تغییر مرزها یا توازن ژئوپلیتیکی منطقه پذیرفتنی نیست .
نویسنده افزود : ایران بارها موضع خود را تکرار کرده و با صراحت اعلام کرد که کریدور زنگزور منافع دو کشور ایران و ارمنستان را تامین نمیکند و خط قرمز تهران محسوب میشود .
همچنین مشاور امنیت ملی ایران ، علیاکبر ولایتی ، تصریح کرده است : ما از ماهها قبل ماهیت این پروژه را شناخته و مانع اجرای آن شدهایم .
سخنگوی وزارت خارجه ایران نیز در ژوئیه ۲۰۲۴ تاکید کرد که ایجاد چنین مسیرهایی نباید به حاکمیت کشورها لطمه زده یا توازن منطقهای را تغییر دهد .
در همین حال ، روسیه با درگیر شدن در جنگ اوکراین ، عملا توان حفظ نفوذ خود در قفقاز را از دست داده و بند نهم توافقنامه نوامبر ۲۰۲۰ درباره بازگشایی همه مسیرهای حملونقل در منطقه ، به کلی بیاثر شده است .
نویسنده افزود : این خلا قدرت ، زمینهساز شکلگیری نظام منطقهای نوینی است که به تدریج به سمت غرب متمایل میشود و حضور نیروهای حافظ صلح روسیه نیز به پایان رسیده است .
هازان یالین ادامه داد : باکو و ایروان به جای کاهش تنش با روسیه ، اکنون به طور مشترک در جهت کاهش نفوذ مسکو حرکت میکنند .
در همین چارچوب ، دیدارهای اخیر میان علیاف ، پاشینیان و رئیسجمهور ایران در هانکندی و امارات ، گرچه ظاهری صلحآمیز دارد اما در واقع نشاندهنده تلاش غربیها برای تبدیل پروژه زنگزور به کنسرسیوم بینالمللی با محوریت آمریکا و متحدان اروپایی است .
نویسنده افزود : نماینده آمریکا در پرونده قفقاز ، تام باراک ، به طور مستقیم پیشنهاد داده که کریدور زنگزور را برای مدت ۱۰۰ سال به ما اجاره دهید .
در حالی که این پیشنهاد نمادی از تلاش غرب برای تثبیت حضور در منطقه و تضعیف ایران و روسیه در مرزهای شمالی تهران است .
نویسنده در پایان پرسش میکند آیا زنگزور واقعا میتواند به محور اقتصادی تبدیل شود ؟ توضیح میدهد که علیاف در سال ۲۰۲۱ به صراحت اعتراف کرد که دلیل اصلی اولویت دادن به زنگزور ، نگرانی از نفوذ روسیه بر خطوط ریلی ارمنستان است که تحت کنترل روسهاست .
نویسنده بیان میکند که با وجود تبلیغات درباره اهمیت زنگزور به عنوان مسیر ارتباط چین و اروپا از طریق آسیای مرکزی و ترکیه ، این مسیر ساختاری پیچیده و چندجانبه دارد و عبور آن از دریای خزر نیازمند موافقت جمعی کشورهای منطقه از جمله ایران و روسیه است که هر دو در حال حاضر از پروژه زنگزور کنار گذاشته شدهاند .
وی تاکید میکند که طرفداران این کریدور اغلب نقش تعیینکننده روسیه را نادیده میگیرند یا عمدا پنهان میکنند ؛ زیرا بدون حمایت مسکو ، هیچ مسیر تجاری شرق به غرب در منطقه عملا امکانپذیر نیست. زنگزور نه یک پروژه بیطرف زیربنایی ، بلکه ابزاری برای تضعیف عمق استراتژیک روسیه در منطقه است .
در نهایت نویسنده یادآوری میکند ، در حالی که باکو به شدت به سمت تشدید تنشها پیش میرود و ایروان نیز تحت تاثیر اولویتهای غرب قرار دارد ، زنگزور فعلا فقط یک «کریدور شبح» باقی مانده است ؛ مسیری که نه برای صلح و توسعه ، بلکه برای تضعیف نقش روسیه در جنوب قفقاز طراحی شده است .
منتظر حضور شما در پیج اینستاگرام iranway هستیم