راهکارهای اضطراری مدیریت بحران نقدینگی در صنعت هوانوردی و حملونقل هوایی ایران
بخش سوم : مدیریت نقدینگی در فرودگاهها – قسمت دوم
به گزارش پرتال حمل و نقل به قلم خلیل الله معمارزاده ، برای ارائه چارچوبی جامع در حکمرانی درآمدی مدلهای اقتصادی فرودگاهها و چگونگی تفکیک یا تلفیق درآمدهای هوانوردی و غیرهوانوردی ، میتوان فرودگاهها را در یکی از سه مدل دستهبندی کرد :
مدل تکتراز (Single Till) که در آن درآمدهای غیرهوانوردی بهعنوان یارانه برای کاهش هزینههای هوانوردی بهکار میرود . این مدل برای شرکتهای هواپیمایی مطلوب است، اما انگیزه فرودگاهها برای توسعه فعالیتهای تجاری را کاهش میدهد .
مدل دوتراز (Dual Till) که با تفکیک ساختار هزینهای بخشهای هوانوردی و غیرهوانوردی ، امکان استفاده مستقل از درآمدهای تجاری جهت توسعه ، نوآوری و سرمایهگذاری فراهم میشود .
مدل ترکیبی (Hybrid Till) که در آن بخشی از درآمدهای غیرهوانوردی برای کاهش هزینههای هوانوردی استفاده میشود و بخشی دیگر برای حفظ انگیزههای تجاری باقی میماند .
بررسیها نشان میدهد که مدل دوتراز ، با تأکید بر استقلال مالی و چابکی عملیاتی ، زمینهساز نوآوری ، افزایش بهرهوری و تبدیل فرودگاهها به مراکز اقتصادی چندوجهی است ؛ ساختاری فراتر از جابهجایی صرف مسافر ، در قالب شهرکهای مدرن فرودگاهی .
با توجه به اهمیت پایداری مالی فرودگاهها و پیچیدگیهای ناشی از تنوع بازیگران و طیف مدلهای کسبوکار در آن ، از انتفاعی تا غیرانتفاعی ، روشها و منابع مالی ، میتوان گفتگوهای کارشناسی را حول محورهای پیشنهادی ذیل صورت داد . این محورها صرفاً پیشنهادی هستند و میتوانند بهعنوان بستری برای اجماع نظری و عملی مبتنی بر عقلانیت جمعی مورد توجه قرار گیرند :
۱) استقرار مدل دوتراز : برای استقلال تجاری و کاهش وابستگی به عوارض هوانوردی .
۲) طراحی سوپراپلیکیشن فرودگاهی با اولویت بالا : مشارکت با پلتفرمهای داخلی برای ارائه خدمات یکپارچه فرودگاهی (صدور کارت پرواز ، تخفیف ، رزرو پارکینگ ، باشگاه مشتریان و ...) و درآمدزایی از طریق اجاره API و توسعه بازار اماکن غیرفیزیکی فرودگاهها .
۳) توسعه فرودگاه هوشمند Smart Airport بر اساس بلوغ ، دیجیتالیسازی ، یکپارچهسازی پایگاههای داده در قالب AODB ، ترویج فرهنگ مدیریت دادهمحور و ایجاد داشبوردهای تحلیلی برای تصمیمسازی مبتنی بر KPIها.
۴) تجاریسازی اراضی فرودگاهی : احداث مراکز خرید بزرگ ، فودکورتها ، بازارهای فرهنگی و هتلهای زنجیرهای برای جذب غیرمسافران و ایجاد جریان نقدی ۲۴ ساعته، با اولویت ترویج مدل سرمایهگذاری از BOT به اجاره - درآمدِ عمومی - عمومی ، با مشارکت نهادهای ستاد اجرایی ، بنیادهای تعاون ، اوقاف ، جوامع محلی فرودگاهها و...
۵) توسعه پارکینگهای خودرو : هوشمندسازی و تنوعبخشی خلاقانه به خدمات پارکینگها از جمله خدمات خودرو ، تبلیغات دیجیتال و ...
۶) بهبود قراردادها و نرخهای عوارض : شامل اصلاح عوارض عبوری (مدل Ramsey)، قراردادهای کانسیژنی ، احیای درآمد سامانه DCS در فرودگاهها و جابجایی اخذ وصول عوارض و مالیات مسافری در این نقطه با محوریت امنیت، عوارض متغیر اسلات و پیشدریافت نقدی سرمایهگذاری، بازنگری در بازار هندلینگ زمینی فرودگاهها .
۷) سرمایهگذاری در فرودگاههای آیندهنگر : توسعه زیرساختهایی برای پهپادهای باری ، eVTOL و لجستیک هوایی با مشارکت مراکز نوآوری و تنظیم مقررات مربوطه .
۸) ایجاد فضاهای تجربهمحور در فرودگاهها : ترکیب خردهفروشی ، فرهنگ ، سرگرمی و جشنواره برای تبدیل فرودگاه به مقصدی فرهنگی و اجتماعی .
۹) ایجاد و استفاده از صندوقهای پروژهای : مانند صندوق صکوک اجاره زمین و ساختمان ، اوراق منفعت ، برای تأمین مالی زیرساختها بدون اتکا به منابع بسیار محدود دولتی .
۱۰) استقرار مقررات پیشبینیپذیر و سبک در فرودگاهها برای کاهش ریسک اقتصادی و جلب مشارکت بخش خصوصی .
۱۱) تجاریسازی سازمانی خدمات فرودگاهی : ادامه شرکتسازی برای ارتقا شفافیت مالی و بهرهوری ، با ساختارهای مجازی قابلارزیابی و ایجاد شرکتهای مجازی .
۱۲) استقرار مراکز نوآوری در فرودگاهها : مشابه مرکز نوآوری «آما» در مهرآباد ، برای پشتیبانی از استارتآپها و شرکتهای دانشبنیان فعال در صنعت هوانوردی .
۱۳) تعریف شاخصهای SMART بهرهوری : شاخصهایی مشخص ، قابلاندازهگیری ، دستیافتنی ، واقعگرایانه و زمانمند در حوزه منابع انسانی ، عملیات ، هزینه ، درآمد ، ایمنی ، امنیت و ...
۱۴) مدیریت عملکرد بهرهوری در فرودگاهها : با استفاده از روشهای تحلیل پوششی دادهها (DEA) و شاخص بهرهوری مالمکوئیست (MPI) با محوریت بازگشت صرفهجوییهای حاصل از بهرهوری .
۱۵) پایش نسبتهای سریع مالی فرودگاهها: ارزیابی نسبت درآمدهای غیرهوانوردی به هوانوردی، میزان وصول مطالبات ، هزینههای جاری و نقدینگی سریع .
۱۶) بهرهوری نیروی انسانی : سنجش نسبت پرسنل به ترافیک ، درآمد و مساحت عملیاتی در دستهبندیهای مختلف فرودگاهی .
۱۷) ایجاد صندوق امانی سرمایهگذاری فرودگاهی : مشابه AATF آمریکا ، با تأمین مالی از مالیات سوخت ، عوارض و بودجه عمومی ؛ تخصیص مبتنی بر طرح توجیهی و امکان انتشار اوراق با تضامین دولتی .
۱۸) تمرکزدایی و فدرالیسم فرودگاهی : واگذاری مدیریت فرودگاههای سطوح ۱ تا ۳ به استانها و استفاده از اعتبارات محلی در کنار ملی .
۱۹) تدوین آییننامه واگذاری مدیریت بهرهبرداری از فرودگاهها بر اساس اهداف کلان برنامه پنجساله با محوریت ایجاد شرکت های تعاونی کاربر محور و مشارکت شرکت های هواپیمایی بر اساس الگوهای موفق در MRO، کترینگ و هندلینگ و همچنین ادغام فرآیندهای عملیاتی موازی بین شرکت هواپیمایی با رویکرد توسعه همزمان فرودگاه ها با شرکتهای هواپیمایی به عنوان شرکای استراتژیک آنها
۲۰) بازنگری در مدلهای کسبوکار صنعت ارائه خدمات ناوبری هوایی ANSP در کشور با هدف توسعه بازار و افزایش قدرت ملی و حاکمیتی و جذب سرمایه گذاری های نهادی حاکمیت با توجه به کمبود شدید منابع مالی در دولت .
در نهایت ، مواجهه با بحران نقدینگی در صنعت فرودگاهی و ارائه خدمات ناوبری هوایی کشور ، نیازمند عبور از رویکردهای منفعل فعلی و حرکت بهسوی نگاهی راهبردی ، دادهمحور و آیندهنگر است . راهکارهای پیشنهادی این بخش ، از اصلاح ساختار درآمدی تا طراحی ابزارهای نوین سرمایهگذاری و حکمرانی چابک ، میتواند بستری برای تبدیل زیرساخت های فرودگاهی و ناوبری هوایی کشور از واحدهای عملیاتی صرف به کانونهایی از خلق ارزش ، نوآوری و تابآوری مالی باشد . امیدوارم این چارچوب پیشنهادی ، سهم کوچکی در تقویت گفتمان عقلانی ، حرفهای و ملی در مسیر توسعه زیرساختهای حیاتی ایران عزیزمان داشته باشد .
منتظر حضور شما در پیج اینستاگرام iranway هستیم