ارتقا تاب‌آوری مراکز اقتصادی کشور در گرو تحول در پدافند غیرعامل

به گزارش پرتال حمل و نقل ، در شرایط ژئوپلتیکی خاص ایران و با وجود تحریم‌ها و تهدیدات خارجی ، اقتصاد کشور نیازمند سازوکار‌هایی برای افزایش تاب‌آوری است ؛ در جنگ ۱۲ روزه اخیر مشخص شد در حوزه پدافند غیرعامل در این سال‌ها خوب عمل نکرده‌ایم و نیازمند اصلاح ساختار و تغییر رویه در این حوزه مهم استراتژیک هستیم تا مراکز اقتصادی را به سطحی از ایمنی برسانیم که در برابر هر نوع تهدید پایدار بمانند .

پدافند غیرعامل مجموعه‌ای از اقدامات غیرنظامی است که با هدف کاهش آسیب‌پذیری زیرساخت‌های حیاتی ، حساس و مهم کشور در برابر تهدیدات طراحی می‌شود . در جهان پرمخاطره امروز ، مراکز اقتصادی به‌ عنوان ستون فقرات هر کشور ، از اهداف اصلی تهدیدات نظامی ، سایبری ، تروریستی و حتی بلایای طبیعی محسوب می‌شوند .

در ایران ، با توجه به فشار‌های خارجی ، تحریم‌ها و موقعیت ژئوپلتیکی حساس ، ضرورت توجه ویژه به پدافند غیرعامل اقتصادی ، بیش از پیش احساس می‌شود ؛ چیزی که در جنگ تحمیلی ۱۲ روزه و حتی قبل از آن یعنی انفجار بندر شهید رجایی مشخص شد . بدون آن که پدافندی غیرعامل چنین چیزی را تدبیر و انجام داده باشد .

مراکز اقتصادی شامل بانک‌ها ، بورس‌ها ، کارخانجات بزرگ ، پالایشگاه‌ها ، نیروگاه‌ها ، گمرک‌ها ، بنادر تجاری ، شرکت‌های تولیدی کلان ، مناطق آزاد اقتصادی و دیگر مراکزی هستند که نقش مستقیم در تولید ، توزیع، تجارت و گردش مالی کشور دارند ؛ آسیب به هر یک از این مراکز می‌تواند تبعات زنجیره‌ای بر تولید ملی ، اشتغال ، معیشت مردم و امنیت اقتصادی کشور داشته باشد .

تهدیدات علیه مراکز اقتصادی

در حوزه پدافند غیرعامل ، تهدیدات علیه مراکز اقتصادی را می‌توان به چند دسته تقسیم کرد :

تهدیدات سایبری : نظیر حمله به شبکه بانکی ، بورس یا زیرساخت‌های فناوری اطلاعات می‌تواند به اختلال گسترده منجر شود . مانند حمله به بانک سپه و تهدید حمله به بانک مرکزی .

تحریم‌ها و جنگ اقتصادی : ایجاد محدودیت در دسترسی به منابع مالی ، کالا و تکنولوژی که مردم ایران بسیار آن را تجربه کرده‌اند .

حملات فیزیکی یا خرابکارانه : نظیر آسیب به مراکز انرژی ، پالایشگاه‌ها یا بنادر .

بلایای طبیعی : زلزله ، سیل یا خشکسالی که می‌تواند زیرساخت‌های کلیدی را دچار اختلال کند .

بی‌ثباتی داخلی و ناآرامی‌ها : اعتراضات یا اختلالات داخلی می‌تواند مراکز تولیدی و اقتصادی را فلج کند .

وضعیت موجود پدافند غیرعامل اقتصادی در ایران

طی سال‌های اخیر ، اقدامات پراکنده‌ای در حوزه پدافند غیرعامل اقتصادی از جمله تدوین برخی آئین‌نامه‌ها و دستورالعمل‌ها توسط سازمان پدافند غیرعامل ، اجرای رزمایش‌های محدود در حوزه بانک‌ها یا انرژی و توجه به پایداری برخی زیرساخت‌ها در طرح‌های توسعه‌ای انجام شده است .

با این حال ، هنوز چالش‌هایی جدی اعم از نبود نگاه جامع و بین‌سازمانی ، کمبود سرمایه‌گذاری در ایمن‌سازی مراکز اقتصادی ، ضعف در فرهنگ‌سازی و آموزش مدیران اقتصادی نسبت به تهدیدات جدید ، عدم بهره‌گیری کامل از فناوری‌های نوین برای تاب‌آوری اقتصادی و عدم آموزش مردم برای همکاری و کمک به ایجاد مانع برای مقابله با جاسوسان باقی است .

راهکار‌های پیشنهادی برای ارتقای تاب‌آوری اقتصادی

برای کاهش آسیب‌پذیری مراکز اقتصادی ، مجموعه‌ای از اقدامات کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت باید انجام داد .

اقدامات کوتاه‌مدت : باید اقداماتی همچون ارزیابی ریسک جامع برای شناسایی آسیب‌پذیری‌های فیزیکی و سایبری در تمامی مراکز اقتصادی مهم ، برگزاری رزمایش‌های منظم با سناریو‌های واقعی تهدید (قطع اینترنت ، حمله سایبری ، ناآرامی داخلی) و تهیه و به‌روز‌رسانی طرح‌های اضطراری برای حفظ تداوم فعالیت اقتصادی در بحران انجام شود .

اقدامات میان‌مدت : در این راستا باید اقداماتی همچون ایجاد سامانه یکپارچه پدافند اقتصادی برای هماهنگی بین بانک مرکزی ، وزارت اقتصاد ، وزارت صمت و دیگر نهادها، تقویت شبکه مالی داخلی برای کاهش وابستگی به دلار و نظام سوئیفت و توسعه ذخایر راهبردی کالا و انرژی در مکان‌های امن و پراکنده در مکان‌های کوچک‌تر یا انتقال برخی مهم‌ترین ذخایر به انبار‌های زیر زمین انجام شود .

اقدامات بلندمدت : در این راستا باید اقداماتی همچون طراحی و اجرای زیرساخت‌های اقتصادی مقاوم در برابر تهدیدات طبیعی و انسانی ، بومی‌سازی فناوری‌های کلیدی اقتصادی نظیر سیستم‌های پرداخت ، بانکداری ، کنترل صنعتی و گسترش فرهنگ تاب‌آوری اقتصادی در بدنه دولت ، بخش خصوصی و مردم انجام شود .

تجارب بین‌المللی در پدافند غیرعامل اقتصادی

آلمان : وجود یک راهبرد ملی پدافند غیرعامل که شامل انرژی ، تجارت و لجستیک می‌شود در این کشور تاثیرگذار بود . همچنین اقداماتی نظیر پشتیبانی دولت از شرکت‌ها برای مقاوم‌سازی دیجیتال و تقویت ذخایر راهبردی گندم ، نفت و دارو در این کشور انجام گرفت .

کره جنوبی : با توجه به تهدیدات مستمر از سوی کره شمالی ، کره جنوبی سیستم شبکه بانکی و مالی کاملا مستقل داخلی طراحی کرده است . ایجاد مراکز اقتصادی زیرزمینی و مقاوم در برابر بمباران و رزمایش‌های دوره‌ای برای قطع کامل برق یا حمله سایبری ، نمونه‌هایی از اقداماتی هستند که این  کشور انجام داد .

سوئیس : یکی از پیشرفته‌ترین کشور‌ها در حوزه پدافند غیرعامل ، سوئیس است . ایجاد پناهگاه‌های زیرزمینی چندمنظوره در شهر‌ها که مراکز تجاری و بانک‌ها را نیز پوشش می‌دهند و تاکید ویژه بر آموزش عموم مردم برای مقابله با بحران اقتصادی یا حملات ، از نمونه اقداماتی هستند که این کشور انجام داده است .

نقش بخش خصوصی در پدافند غیرعامل اقتصادی

با توجه به این که بخشی از اقتصاد ایران در اختیار شرکت‌های خصوصی و نیمه‌خصوصی است ، موفقیت پدافند غیرعامل اقتصادی بدون مشارکت جدی این بخش ممکن نیست . در همین راستا پیشنهاد می‌شود که اقداماتی همچون تشویق سرمایه‌گذاری در ایمن‌سازی زیرساخت‌ها از طریق معافیت‌های مالیاتی ، ارائه بسته‌های آموزشی در حوزه امنیت اقتصادی برای مدیران صنایع و الزام شرکت‌های بزرگ به تهیه طرح‌های مدیریت بحران و تداوم کسب‌وکار انجام بگیرد .

در شرایط ژئوپلتیکی خاص ایران و با وجود تحریم‌ها و تهدیدات خارجی ، اقتصاد کشور نیازمند سازوکار‌هایی برای افزایش تاب‌آوری است . پدافند غیرعامل اقتصادی یک الزام حیاتی برای کاهش تبعات بحران‌های احتمالی است . با الگوبرداری از کشور‌های موفق ، بهره‌گیری از ظرفیت علمی داخلی و تدوین سیاست‌های کلان ، می‌توان مراکز اقتصادی ایران را به سطحی از ایمنی رساند که در برابر تهدیدات پایدار بمانند .

در جنگ ۱۲ روزه اخیر مشخص شد در حوزه پدافند غیرعامل در این سال‌ها خوب عمل نکرده‌ایم و نیازمند اصلاح ساختار و تغییر رویه در این حوزه مهم استراتژیک هستیم .

 

 

منتظر حضور شما در پیج اینستاگرام iranway هستیم