بررسی چالشهای ساختاری و اجرایی در تعامل میان گمرک و نظام حملونقل کشور
مقدمه
با توجه به جایگاه راهبردی ایران در منطقه و نقش محوری آن در مسیرهای ترانزیتی بینالمللی ، ضرورت دارد تعاملات میان گمرک جمهوری اسلامی ایران و دستگاههای فعال در عرصه حملونقل کشور به بالاترین سطح انسجام و کارآمدی برسد . بررسیهای کارشناسی صورتگرفته حاکی از آن است که مشکلات متعدد ساختاری ، فرآیندی و فناورانه ، مانعی جدی در مسیر تسهیل تجارت و ترانزیت کشور ایجاد کرده است . در این بولتن ، چالشهای محوری و برخی راهکارهای قابل طرح ارائه میگردد .
محورهای اصلی چالشها
۱. فقدان ساختار یکپارچه و هماهنگی میاننهادی
فقدان سازوکارهای ارتباطی مؤثر و شفاف میان گمرک و بخشهای مختلف حملونقل ، موجب بروز اختلال در گردش کالا ، تأخیر در ترخیص و نارضایتی ذینفعان شده است . این ناهماهنگی در بسیاری موارد منجر به دوبارهکاری ، افزایش هزینههای لجستیکی و ناتوانی در رقابت با مسیرهای جایگزین منطقهای میشود .
۲. تعدد مقررات و ناهماهنگی اجرایی
وجود آییننامهها و بخشنامههای متنوع و بعضاً متناقض از سوی نهادهای متعدد ، فضای عدم قطعیت برای فعالان اقتصادی بهوجود آورده است . همچنین تفاوت در اجرای مقررات در مبادی گمرکی مختلف ، زمینهساز سردرگمی و سوءبرداشت از ضوابط جاری شده است .
۳. ضعف زیرساختهای لجستیکی در پایانههای گمرکی
کمبود امکانات استاندارد بارگیری ، باراندازهای مجهز ، سیستمهای حمل درونپایانهای ، سردخانهها و مسیرهای دسترسی مناسب در بسیاری از گمرکات مرزی کشور مشهود است . این امر موجب تأخیر در فرآیند حمل و توزیع کالا و هدررفت منابع شده است .
۴. ناپیوستگی سامانههای الکترونیکی حملونقل و گمرک
رغم راهاندازی سامانههایی نظیر "پنجره واحد تجارت فرامرزی" و "سامانه جامع گمرکی" ، ضعف در اتصال عملیاتی این سامانهها با سیستمهای فعال در حملونقل (ریلی ، جادهای ، دریایی و هوایی) همچنان مانعی اساسی در بهرهبرداری بهینه از فناوری اطلاعات در زنجیره تأمین محسوب میشود .
۵. ناکارآمدی ناوگان و تأثیر آن بر عملکرد گمرکات
فرسودگی ناوگان حملونقل و کندی جابهجایی کالا بهویژه در مرزها ، موجب افزایش تراکم ، کاهش ایمنی و ایجاد گلوگاههای اجرایی در فرآیند ترخیص کالا شده است.
پیشنهادهای اجرایی
۱. تدوین سند راهبردی تعامل گمرک و حملونقل با تمرکز بر وظایف دستگاهها، مکانیزم هماهنگی و نظام پاسخگویی
۲. ایجاد پایگاه داده مشترک بین گمرک ، راهداری ، راهآهن و سایر نهادهای ذیربط
۳. توسعه زیرساختهای لجستیکی در گمرکات مرزی و بینالمللی با جذب سرمایه بخش خصوصی
4. نوسازی ناوگان حملونقل فعال در خطوط گمرکی با مشوقهای مالی و تسهیلات بیمهای
۵. بازنگری در مقررات و تسهیل فرآیندهای ترخیص کالا از طریق استانداردسازی رویهها در سراسر کشور
نتیجهگیری
هماهنگی نظاممند میان گمرک و بخش حملونقل ، نهتنها راهگشای رونق اقتصادی و افزایش بهرهوری زنجیره تأمین است ، بلکه اعتبار بینالمللی کشور را در مسیرهای تجاری و ترانزیتی ارتقا خواهد داد . این مهم ، مستلزم عزم جدی در سطح عالی و سیاستگذاری منسجم در درون شورای عالی هماهنگیهای حملونقل کشور است .
مولف : شهرام آدم نژاد - معاون سابق حمل و نقل وزارت راه و شهرسازی
منتظر حضور شما در پیج اینستاگرام iranway هستیم