یکی از چالش‌های اصلی حوزه حمل و نقل ریلی تناقض سیاست دولت ها است
دولت در عمل از صنعت ریل حمایت نمی‌کند ؛ مهم‌ترین قانون ماده ۱۲ بود تا مشکلات شود ولی درنهایت چنین نشد . دولت و مجلس ، مجموعه بخش خصوصی متصل به راه‌آهن رها کرده‌اند . یکی از چالش‌های اصلی ریل تناقض سیاست‌هاست .
به گزارش پرتال حمل و نقل ، در نشست مشترک کمیسیون حمل‌ونقل ، تزانزیت و لجستیک اتاق ایران با مرکز پژوهش‌های اتاق ایران ، ضمن بررسی چالش‌های حمل‌ونقل ریلی ، اعلام شد : دولت‌ها از حمل‌ونقل ریلی حمایت نمی‌کنند و سیاست‌های متناقضی در این حوزه دارند .
در ابتدای این نشست حمید عزت‌آبادی ، عضو کمیسیون حمل‌ونقل ، ترانزیت و لجستیک اتاق ایران درباره اهمیت حمل‌ونقل ریلی ، گفت : کارآمدی سیستم‌های حمل‌ونقل ، فرصت‌ها و مزیت‌های اقتصادی و اجتماعی فراوانی دارد که این فرصت‌ها و مزیت‌ها اثرات مثبت چندوجهی را مانند دسترسی بهتر به بازارها ، افزایش اشتغال و سرمایه‌گذاری در اقتصاد سبب می‌شود .
او ادامه داد : حمل‌ونقل کارآمد هزینه‌های بسیاری از بخش‌های اقتصادی را کاهش می‌دهد ، در حالی که حمل‌ونقل ناکارآمد این هزینه‌ها را افزایش می‌دهد . علاوه بر این ، تأثیرات حمل‌ونقل همیشه آن چیزی نیست که قابل‌انتظار است و می‌تواند عواقب پیش‌بینی نشده یا ناخواسته‌ای به دنبال داشته باشد . اثر ازدحام یا پیامدهای منفی زیست‌محیطی می‌توانند برخی از این عواقب پیش‌بینی نشده یا ناخواسته باشند که نمی‌توان آن‌ها را نادیده گرفت .
در این نشست چالش‌های مهم حوزه حمل‌ونقل مورد بررسی قرار گرفت : چالش‌هایی مانند نبود مرجع هماهنگ‌کننده ترانزیت در کشور ، خود مالکی ناوگان حمل‌ونقل جاده‌ای و اتکای هزینه‌های جاری سازمان‌های زیربخشی حمل‌ونقل به درآمدهای آن‌ها در دسته اول قرار می‌گیرند که آن‌ها را می‌توان با مجموعه اقداماتی در قالب برنامه‌های کوتاه‌مدت مدیریت کرد ؛ اما چالش‌هایی مانند نبود نهاد راهبر لجستیک در کشور ، فرسودگی ناوگان حمل‌ونقل ، وجود موانع در رقابتی شدن حمل‌ونقل ریلی و جاده‌ای ، حکمرانی نامتوازن در بخش حمل‌ونقل کشور و ناکافی بودن زیرساخت‌های شبکه ریلی کشور در دسته دوم قرار می‌گیرند که برای مدیریت آن‌ها به مجموعه اقداماتی در قالب برنامه‌های میان‌مدت نیاز است .
در این نشست از اهمیت راه‌آهن مسیر شرق گفته شد و اینکه بخش زیادی از بار حمل‌ونقل بر دوش این مسیر است و برعکس مسیر غرب کمتر از ظرفیت خود کار می‌کند . رقابت راه‌آهن با جاده کار درصدی نیست . جاده ۹ درصد حق عوارض به دولت می‌دهد و در راه‌آهن ۴۲ تا ۶۰ درصد حمل بار ، به راه‌آهن داده می‌شود . حمل بار با جاده و ترانزیت به‌صرفه‌تر است . از طرفی کرایه حمل جاده‌ای بالاتر از حمل‌ونقل زمینی است .
در این نشست محسن پورسیدآقایی ، مدیرعامل سابق راه‌آهن ایران تصریح کرد : سیاست حمل بار در راه‌آهن کار درستی نیست ؛ راه‌آهن خود را جای دولت می‌گذارد . ما در دوره خود دولت را قانع کردیم یارانه دهد و مبنای آن قانون نبود بلکه توجیه ما بود . درآمد حق دسترسی پایین می‌آورد و این در دولت روحانی پذیرفته شده بود ولی در دوره بعدی یارانه کمتر شد .
او تأکید کرد : وظیفه راه‌آهن باید از دولت جدا شود . سیاست‌گذاری را نهاد سیاست‌گذاری انجام دهد . وزارت راه با راه‌آهن قرارداد ببندد . نهاد تنظیم مقررات هم از نظر قوانین روابط بخش خصوصی و دولت را تنظیم کند .
در این مسیر ناکافی بودن زیرساخت‌های شبکه ریلی کشور - خطوط ریلی در دست بهره‌برداری کشور برابر ۱۳۹۵۴ کیلومتر ، خطوط ریلی در دست مطالعه برابر ۶۳۱۲ کیلومتر و خطوط ریلی در دست اجرا برابر ۳۲۶۷ کیلومتر است . بر اساس اسناد بالادستی و طبق مطالعات طرح جامع حمل‌ونقل کشور ، نیاز به توسعه شبکه ریلی به‌مراتب بیش از نیاز به توسعه شبکه جاده است و مزایای حمل‌ونقل ریلی نیز موجب شده در اسناد بالادستی متعددی بر اولویت حمل‌ونقل ریلی تصریح و تأکید شود ؛ با این حال در طول ۴۰ سال گذشته توسعه جاده‌ها با شتابی باورنکردنی و چند برابر توسعه ریلی صورت پذیرفته است . بر اساس اطلاعات موجود در طول ۴۳ سال گذشته خطوط ریلی تنها ۲.۵ برابر شده در حالی که طول آزادراه‌ها طی همین مدت نزدیک به ۲۰ برابر و طول بزرگراه‌ها نیز ۳۶.۸ برابر شده است .
در نشست مشترک کمیسیون حمل‌ونقل ، ترانزیت و لجستیک اتاق ایران و مرکز پژوهش‌های اتاق ایران ، سبحان نظری ، رئیس انجمن حمل‌ونقل ریلی یکی از حاضران در نشست از رقابت شیوه ریلی و جاده‌ای گفت . بخش خصوصی ریلی ضعیف با جاده توان رقابت ندارد . ۹۲ درصد بار برون‌شهری در سیستم جاده‌ای جابه‌جا می‌شود . البته در دهه ۷۰ سهم ریلی به ۲۲ درصد رسیده بود و الآن ۹ درصد است و این کف تاریخی خود را رکورد زده است . رقابت ریلی و جاده‌ای بسیار نابرابر است . کرایه حمل جاده‌ای بسیار بالاتر است . البته هزینه نگهداری بخش ریلی هم بسیار بالاست . این نسبت در وضعیت درآمدی خیلی اثر گذاشته است .
محمود سالمی ، مشاور کمیسیون حمل‌ونقل ، ترانزیت و لجستیک اتاق ایران در ادامه این نشست از بهره‌وری در حمل‌ونقل جاده‌ای و ریلی گفت : در همه دنیا جاده و ریلی باهم آشتی کرده‌اند ولی در ایران هنوز این دو باهم در رقابت هستند . حمل‌ونقل در کشور اهمیتی ندارد. چون اقتصاد ما رقابتی نیستند . الگوی بنادر ما نشان از انزوای اقتصادی ما دارد . صنایع ما حمایتی هستند و برای همین به حمل‌ونقل اهمیت داده نمی‌شود . باید اقتصاد ایران رقابتی شود و اقتصاد از بنگاه‌داری خصوصی حمایت کند . باید در وزارت راه و شهرسازی این مسئله حل شود .
در ادامه از لزوم بازنگری در عملکرد ماده ۱۲ گفته شود تا نتیجه این تجدیدنظر بهره‌وری سیستم حمل‌ونقل باشد .
در ادامه عنوان شد : دولت در عمل از صنعت ریل حمایت نمی‌کند ؛ مهم‌ترین قانون ماده ۱۲ بود تا مشکلات شود ولی درنهایت چنین نشد . دولت و مجلس ، مجموعه بخش خصوصی متصل به راه‌آهن رها کرده‌اند . یکی از چالش‌های اصلی ریل تناقض سیاست‌هاست .
عزت‌آبادی در ادامه این نشست عنوان کرد که حل مسائل ساختاری نیازمند سیاست‌گذاری جدید است . اما درباره مسائل جاری هم باید مطالبه گری کنیم . رئیس‌جمهوری هم بارها تأکید کرده که برنامه و قانون وجود دارد و ما هم باید بر اجرای آن پافشاری کنیم . حرف ما تغییر ماده ۱۲ نیست بلکه اجرایان مورد تأکید ماشت .
او ادامه داد : درباره خصوصی‌سازی قانون تأکید کرده که لوکوموتیوهای باری و مسافری را به بخش خصوصی واگذار کنند ولی متأسفانه راه‌آهن به نگهداری در اختیار خود تأکید دارد . باید تکالیف دولت و سیاست‌گذاری جدا شود .
