لجستیک یکی از چالش‌های اصلی مجموعه‌های پستی است

به گزارش پرتال حمل و نقل ، صنعت پست با حمل‌ونقل گره خورده و شرکت‌هایی می‌توانند در افزایش سهم خود از بازار موفق باشند که محموله‌های پستی را سریع‌تر و با کمترین ریسک از مبدأ تحویل گرفته و به مقصد برسانند .

با این حال ، یکی از چالش‌های اصلی مجموعه‌های پستی موضوع لجستیک است که نه‌ تنها حمل‌ونقل بلکه زنجیره بزرگ‌تری از جمله انبارداری ، سفارش‌گردانی ، توزیع و غیره را شامل می‌شود . در ایران نیز هر چند در بخش حمل‌ونقل ، زیرساخت‌هایی کم‌وبیش مناسبی وجود دارد ، اما در حوزه لجستیک با ضعف‌های ریشه‌داری مواجه هستیم و می‌توان گفت که زنجیره لجستیکی در ایران به پاشنه آشیل بسیاری از کسب‌وکارها تبدیل شده است .

به بهانه روز جهانی پست یعنی هفدهم مهر ماه (نهم اکتبر) پای صحبت‌های محمدحسن کرباسیان ، مدیرعامل پیشین شرکت پست و مدیرعامل فعلی شرکت «دکاپست» نشستیم تا مشکلات و موانع حضور شرکت‌های خصوصی را در بازار حمل محموله‌های پستی داخلی و خارجی برایمان تشریح کند .

لطفاً به‌عنوان یکی از کارشناسان این حوزه (فارغ از موقعیت شغلی) ، پست و خدمات پستی را در ایران آسیب‌شناسی کنید .

با توجه به اینکه مقوله لجستیک در کشورمان مسائل و مشکلات خاص خود را دارد ، فعالیت در حوزه پست و عملیات پستی اقدام متفاوت و سختی محسوب می‌شود . انجام عملیات پستی برای ارسال یک محموله از زمان شروع فعالیت یعنی تحویل محموله یا قبول و دریافت بسته پستی ، جمع‌آوری آن از فرستنده‌های مختلف و آماده‌سازی برای رهسپاری یک مرسوله از نقطه قبول تا مرکز مبادله که در آن محل آدرس‌بندی‌ها برای توزیع محموله انجام می‌شود تا زمانی که این بسته پستی توسط یک توزیع‌کننده به دست گیرنده برسد ، یک سیکل نسبتاً پیچیده است ؛ جدا از اینکه در کشورمان در این حوزه مشکلات و مسائل خاصی هم وجود دارد . علاوه بر این ، ما برای ارائه یک خدمت پستی در بخش‌های مختلف با فرستنده ، گیرنده ، متصدیان انجام ارسال محموله‌ پستی ، رانندگان مرسولات پستی و … کلاً افراد متعددی سروکار داریم که همه آنها نیاز به آموزش دارند و علاوه بر آموزش ، باید فرهنگ‌سازی هم اتفاق بیفتد تا یک عملیات پستی به‌خوبی انجام شود .

ضمناً حمل یک محموله از یک شهر به شهر دیگر یا از یک منطقه به منطقه دیگر به لحاظ گستردگی جغرافیایی کشورمان و فرهنگ‌های متفاوت در هر منطقه ، بین مبدأ تا مقصد به‌سختی کار می‌افزاید ؛ چرا که هر مشتری را باید با فرهنگ متفاوت با نگرش خاص خود راضی نگه داشت و این موضوع مهم یکی از چالش‌های پست است .

از دیگر چالش‌های عملیات پستی این است که در بخش حمل‌ونقل در کشورمان در برخی از مناطق با مشکل سوخت‌گیری مواجه هستیم و این مشکل بیشتر برای جابه‌جایی محموله‌ها در مناطق نزدیک به نقاط مرزی است ؛ برای مثال در مناطق خوزستان و سمت غرب کشور ، همچنین در تمام مراکز استان‌های غربی و تمام مراکز شمال غرب به سمت مرز و همین‌طور از مراکز استان‌های خراسان و سیستان و بلوچستان به سمت غرب و به سمت مرز به‌شدت با مشکل کمبود سوخت مواجه هستیم . از این رو ، اگر برخی از خودروها با دقت لازم و طبق برنامه‌ریزی‌ها حرکت نکنند ، در برخی از نقاط با کمبود سوخت مواجه می‌شوند و تامین سوخت با نرخ آزاد برای حوزه پست به‌شدت هزینه‌بر است و صرفه اقتصادی ندارد .

همچنین چالش دیگر حوزه پست پهناور بودن کشور و شرایط جوی در این جغرافیای گسترده است . به دلیل وسعت کشورمان با تنوع شرایط آب‌وهوایی مواجه هستیم و در مقاطعی از سال ، در مناطقی با شرایط جوی بسیار گرم مواجه هستیم . به همین دلیل ، هزینه حمل محموله‌های پستی به برخی از نقاط کشور افزایش پیدا می‌کند یا قبول برای ارسال محموله پستی به این مناطق کمتر می‌شود و همچنین در فصل سرما هم که در مناطق شمال غرب و مناطق برف‌خیز شاهد کولاک شدید هستیم یا هزینه حمل کالا بالا می‌رود یا قبول حمل محموله پستی کاهش پیدا می‌کند و این شرایط به‌سختی کار اضافه می‌کند .

نکته مهم دیگر این است که در کشورمان بر مبنای مناسبت‌های فرهنگی و برگزاری مراسم مختلف ، نیمه دوم سال پرترافیک است و میزان تقاضای ارسال محموله‌های پستی افزایش پیدا می‌کند و در این شرایط نیروی کار باید مدیریت شود ؛ چرا که در نیمه اول سال که کار کمتر است ، باید نیروی کار به همان تعداد باشد که در نیمه دوم سال با افزایش تقاضا به آن میزان نیرو نیاز داریم . باید توجه داشت که حجم کار تنها در یک ماه اسفند با چند ماه از سال برابری می‌کند . از این رو ، باید برنامه‌ریزی دقیقی در مدیریت نیروی کار انجام شود .

ورود بخش خصوصی به این فعالیت چقدر می‌تواند در رفع مشکلات این حوزه مددرسان باشد ؟

در بخش دولتی برخی از قوانین و مقررات اجازه یک‌سری از فعالیت‌ها را به این بخش نمی‌دهد ، اما بخش خصوصی از این لحاظ متفاوت از دولت است . همچنین از لحاظ استفاده از ناوگان برای حمل مرسولات اختیارات بخش خصوصی بیشتر است و در بخش جذب و استخدام نیروی انسانی قواعد و قوانین در بخش خصوصی آسان‌تر هستند و در بخش نیروی انسانی ، مقررات سختگیرانه بخش دولتی وجود ندارد .

در بخش تامین ناوگان هم وضعیت در بخش خصوصی متفاوت است . در بخش دولتی برای خرید تجهیزات و امکانات مورد نیاز ، باید تشریفات اداری طی شود و این درخواست در کمیسیون‌های متعدد مطرح شود و در نهایت خرید با رعایت مقررات متعددی انجام شود اما بخش خصوصی با این بروکراسی‌های پیچیده و زمان‌بر مواجه نیست و دسترسی به منابع برای تامین تجهیزات و امکانات راحت‌تر و مسیر طی تشریفات قانونی هموارتر است و می‌توان با سرعت بیشتری این اقدامات را انجام داد .

اما نکته مهم تامین نقدینگی و تامین اعتبار است که این اقدام کاملاً به میزان درآمد شرکت بستگی دارد ؛ به‌طوری که هر چه شرکت توانمندتر باشد ، این موضوعات با سرعت بیشتری انجام می‌شود .

آیا می‌توان سهم شرکت پست و شرکت‌های خصوصی مجاز و غیر مجاز را در ارائه خدمات پستی مشخص کرد ؟

مجموعه‌هایی که در این حوزه مشغول به کار هستند به دو بخش تقسیم می‌شوند که بخش کوچک آن شامل شرکت‌هایی هستند که از سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی مجوز دریافت کرده‌اند و طبق آمار و ارقام گزارش‌های رسمی سهم بین ۱۰ تا ۱۵ درصدی در بازار دارند . این در حالی است که شرکت‌های غیرمجاز که خارج از مقررات و قوانین سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی و به‌صورت غیررسمی فعالیت می‌کنند ، حدود ۸۵ درصد خدمات پستی را ارائه می‌دهند.

راهکار کاهش سهم شرکت‌های غیرمجاز در فعالیت‌های پستی چیست ؟ و برای ساماندهی شرایط فعلی چه پیشنهادی را به سازمان متولی می‌دهید ؟

نکته این است که وقتی یک قاعده برای کشور تعیین می‌شود فعالان در آن حوزه باید تابع قانون باشند، اما موضوع مهم انتخاب مشتری است . در نهایت مشتری انتخاب می‌کند که با یک مجموعه مجاز خدمات بگیرد یا یک مجموعه غیررسمی ، از این رو باید مشتریان را ترغیب کرد که از اپراتورها و شرکت‌های رسمی خدمات دریافت کنند ، یعنی شرکت‌هایی که حق و حقوق دولت را می‌پردازند و تحت ضوابط استانداردهای سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی فعالیت می‌کنند و به‌طور مستمر توسط این سازمان پیگیری و نظارت می‌شوند .

بخش دیگر به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی برمی‌گردد و این سازمان باید بتواند تمام فعالان را تحت پوشش حقوق و نظارت خود در بیاورد و باید شرایطی را ایجاد کنند که کسانی که می‌خواهند در این عرصه فعالیت کنند از همان ابتدا ترغیب شوند که برای ارائه خدمات بیشتر و بهتر به مردم از متولی صنعت مجوزهای لازم را اخذ کنند. از این رو باید برای دریافت مجوزها تسهیلاتی ارائه شود .

در حال حاضر ، حدود ۱۰ تا ۱۲ اپراتور فعالیت رسمی دارند و پروانه کار اخذ کردند و باید تسهیلات توسعه پیدا کند از جمله اینکه در بحث حق‌السهم دولت تخفیفاتی قائل شوند . باید توجه داشت که سهم ۸۵  درصدی غیررسمی‌ها در انجام عملیات پستی قابل تامل است و باید اقداماتی انجام شود که غیرمجازها به‌تدریج به سمت سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی حرکت کنند که به‌طور قطع خروجی آن آسودگی خیال مردم برای استفاده از خدمات پستی است .

باید به این موضوع هم توجه داشت که امروز اتوبوس‌ها هم به حمل محموله‌های پستی روی آورده‌اند و بیشتر از حمل مسافر حمل بار و محموله‌های پستی برای اتوبوس‌ها اهمیت دارد که این اقدام غیرحرفه‌ای است و همچنین شاهد بروز باربری‌های غیرمجاز در سطح شهر هستیم که این موضوع باید مورد پیگیری قرار بگیرد .

به شرکت دکا پست برگردیم ، لطفاً بفرمایید برای راه‌اندازی و فعالیت این شرکت چه مشکلات و موانعی در پیش داشتید ؟

شرکت دکاپست دی ماه سال گذشته راه‌اندازی شد . کار پستی در ایران مشکلات خاص به خود را دارد که به بخشی از آن در ابتدای گفت‌وگو اشاره شد ، اما خوشبختانه در دکاپست نسبتاً توانستیم مسائل را مدیریت کنیم تا بتوانیم خدمات مطلوب و استاندارد ارائه دهیم ، هرچند ارائه این سطح از خدمات کار سختی است و به همین دلیل است که شرکت‌ها راغب نیستند در این حوزه به صورت گسترده فعالیت کنند چرا که علاوه بر مشکلات اشاره شده ، نیاز به سرمایه‌گذاری بالایی دارد و موضوع مهم آموزش پرسنل و نیروی کار است .

در بخش برنامه‌های شرکت دکاپست باید بگویم که مهم‌ترین موضوع در سرویس‌های پستی بررسی نیازمندی‌های جامعه و بازار است تا براساس آن خدمات پستی طراحی و ارائه شود . از این رو ، اگر مجموعه پستی به‌صورت سنتی اداره شود و خدمات ارائه دهد ، حتماً با شکست مواجه خواهد شد . این حوزه نیاز به مطالعات بازار دارد و در مطالعات بازار دریافتیم میزان مرسولات پستی درون‌شهری قابل‌توجه است و به همین دلیل سرویس درون‌شهری را ایجاد کردیم .

موضوع مهم این است که امروز فروشگاه‌های اینترنتی به خدمات لجستیکی نیاز دارند و به همین دلیل به‌دنبال ایجاد پست لجستیکی هستیم . پست لجستیکی از انبارداری و بسته‌بندی گرفته تا سفارش‌گردانی ، ارسال مرسوله و تحویل آن را به مشتری شامل می‌شود و مهم‌ترین مخاطب پست لجستیک فروشگاه‌های اینترنتی هستند . شرکت دکاپست و هلدینگ دکا استعداد راه‌اندازی پست لجستیک را دارد، به‌ویژه در بحث انبارداری با توجه به وجود شرکت انبارداری ، ظرفیت خوبی در این حوزه داریم و امکان ارائه خدمات مطلوب در این شرکت وجود دارد . از دیگر برنامه‌های توسعه‌ای دکاپست هوشمندسازی پست است . اجرای این برنامه را به‌زودی با نصب لاکرهای پستی شروع خواهیم کرد تا مشتری بتواند آدرس پستی را به مقصد لاکر ذکر کند . از دیگر برنامه‌های این مجموعه ایجاد سیستم توزیع محموله‌ها به‌صورت مکانیزه است .

از دیگر برنامه‌های دکاپست مبادلات خارج از کشور از جمله هدیه و سوغات یا انجام فعالیت‌های کارگو و صادرات و واردات با ایجاد نمایندگی خارج از کشور است که این اقدامات هم کشورهای همسایه و هم به‌ویژه جنوب شرق آسیا و چین انجام می‌شود .

آیا در پست لجستیک همه بسته‌ها با هر وزن و ابعادی پذیرفته می‌شود و آیا نیاز همه شهرها پوشش داده می‌شود ؟

مجوزی که دریافت کرده‌ایم برای حمل محموله‌های پستی بین صفر تا ۳۰ کیلوگرم است اما با توجه به هلدینگ دکا و شرکت‌های لجستیکی ظرفیت حمل و ارسال بارهای سنگین را هم داریم .

همان‌طور که گفته شد ، شرکت دکاپست در دی ماه سال گذشته فعالیت خود را در این حوزه شروع کرد و در حال حاضر حدود ۴۰۰ شعبه فعال در سراسر کشور دارد که اپراتوری پستی را در این مناطق انجام می‌دهند . ضمناً امکان ارائه خدمات پستی و همچنین ارائه خدمات کارگو واردات و صادرات را در تمام دنیا را داریم و جزء معدود شرکت‌هایی هستیم که مجوز داخلی و بین‌المللی را داریم و دسترسی خوبی به نقاط متعدد در دنیا داریم و همچنین در نقاط مرزی شعب خوبی از دکاپست مشغول به فعالیت هستند و برای اینکه با مشتریان ارتباط خوبی برقرار کنیم شماره تماس ۱۴۵۱ را فعال کرده‌ایم که افراد در ایران و خارج از کشور می‌توانند درخواست سفارش کالا را ارائه دهند و شرکت هم در کمترین زمان سفارش را پیگیری و تهیه و به مقصد برساند .

همان‌طور که می‌دانید ، ناوگان مجهز یکی از پایه‌های اصلی پست است . لطفاً بفرمایید که برای شکل‌گیری پست لجستیک ، در هر مرحله‌ای به چه تعداد و چه نوع ناوگانی نیاز دارید ؟

باید به این نکته مهم توجه شود که اولین نیاز در این حوزه ، نرم‌افزار مناسب براساس نوع خدمات ارائه شده است و در پست لجستیک ایجاد نرم‌افزار قوی بسیار حائز اهمیت است ؛ چرا که سرعت انجام کار را افزایش می‌دهد و شرکت‌های مجهز به این زیرساخت‌های نرم‌افزاری در بحث کنترل موجودی کالا، سفارش‌گردانی و نوع بسته‌بندی پیشرو هستند ؛ از سوی دیگر ، در پست لجستیک موضوع تفکیک کالاهای بزرگ ، کوچک ، کالاهای نیازمند زنجیره سرد و همچنین تفکیک کالاهای خطرپذیر بسیار مهم است و برای انجام این مهم نیاز به نرم‌افزار قوی و ناوگان مجهز داریم که در این مدت کوتاه توانستیم این زیرساخت‌ها را تامین کنیم .

یکی از ویژگی‌های مجموعه دکا‌پست این است که هلدینگی متشکل از ۱۰ شرکت لجستیکی است ؛ به عبارت بهتر ، دکاپست یکی از شرکت‌های این هلدینگ محسوب می‌شود و شرکت‌های همکار ما در حوزه لجستیکی فعالیت دارند . از این رو ، از لحاظ تامین ناوگان و امکانات لجستیکی یکی از قوی‌ترین مجموعه‌های لجستیکی در کشور محسوب می‌شویم . در عین حال ، از آنجا که در مجموعه دکاپست روزانه نیاز به ناوگان مجهز حمل‌ونقل داریم ، از ابتدای شروع به کار ، از ناوگان ملکی مناسبی استفاده کردیم. همانطور که می‌دانید ناوگان ملکی در زمینه‌ استانداردسازی حمل و بارگیری بسته‌ها ، رعایت زمان‌بندی‌ها ، بسته‌بندی‌ها و تخلیه تحویل بسیار کمک‌کننده بوده و می‌تواند از چالش‌هایی که احتمالاً با رانندگان خارج از مجموعه پیش می‌آید جلوگیری کند ، بنابراین در دکاپست از همکاران خود به‌عنوان راننده استفاده می‌کنیم که همین موضوع باعث شده تا با چالش‌های کمتری مواجه شویم .

باید توجه داشت ساعت کاری اکثر سازمان‌ها و ادارات تا ظهر است و اگر نتوانیم مرسوله‌های پستی را قبل از ساعت ۷ صبح به مراکز مبادله برای توزیع برسانیم ، در تحویل به مقصد نهایی با تاخیر یک‌روزه مواجه خواهیم شد . به همین دلیل به راننده آموزش‌دیده و خودروی مناسب برای این کار و تجهیزات مورد نیاز برای بارگیری و تخلیه نیاز داریم، چراکه نقطه ضعف این موضوع بخش حمل‌ونقل و ناوگان است .