کتاب هوانوردی عمومی و شرکت های چهارگانه پیش از انقلاب اسلامی ایران

کتاب «هوانوردی عمومی و شرکت های چهارگانه پیش از انقلاب اسلامی ایران» در یادآوری دو رخداد تاریخی پس از پیروزی انقلاب اسلامی و یک تجربه عملی پیش از آن به قلم آرمان بیات ، پژوهشگر این حوزه منتشر شد . نویسنده در پیشگفتار «هوانوردی عمومی و شرکت های چهارگانه پیش از انقلاب اسلامی ایران» ضمن تاکید بر اینکه صنعت هوانوردی غیر نظامی در طول حیات خود شاهد رویدادهای بسیاری بوده گذری بر تاریخچه این صنعت در کشورمان کرده و آورده است : « هوانوردی امروز ایرانمان ، سالیان دراز است که در راهبرد کلان ، منحرف شده است و چون شهری است که خیابان و کوچه دارد، بلوارهای زیاد و بزرگراه های عظیم دارد ، راننده و مقررات نوین رانندگی نیز دارد اما متولیان فقط اتوبوس را به عنوان اتومبیل تردد و حمل و نقل دیده اند و از آن خودروی سواری ، تاکسی ، ون ، مینی بوس ، اتومبیل شخصی خبری نیست.» وی همچنین تاکید کرده که صنعت هوانوردی غیر نظامی از گستره وسیعی برخوردار است که به عنوان صنعتی مبتنی بر برنامه ریزی، اقتصاد، فناوری و دانش مطرح است .  بیات با بیان اینکه هوانوردی ایران در گذر زمان به چند دوره تقسیم شده آورده است : اولین دوره به ورود اولین وسایل پرنده حدفاصل ۱۲۹۲ تا ۱۳۰۵ تعلق دارد و حمل و نقل هوایی بازرگانی با واگذاری انحصاری به یک شرکت هواپیمایی آلمانی در دوره دوم خود قرار دارد. این دوران ادامه پیدا می کند تا دوره پنجم که تاسیس شرکت هواپیمایی ملی ایران را شاهد هستیم و به دوران شکوفایی حمل و نقل هوایی ایران مشهور است . وی گذری بر تشکیل رسمی شرکت هواپیمایی هما و پس از آن شرکت هواپیمایی ایر تاکسی (۱۳۳۷) دارد . ابتدای دهه چهل صنعت هوانوردی بین المللی رشد چشمگیری می یابد و تیر ماه ۱۳۴۵ در ایران نیز انحصار حمل و نقل هوایی به شرکت هواپیمایی ملی ایران می رسد . از ابتدای دهه ۵۰ با بهره گیری از ناوگان جت تجاری فالکن توسعه هوانوردی عمومی رشد کرد و با توجه به رشد جهانی حمل و نقل هوایی در دهه ۷۰ و موقعیت سوق الجیشی ایران ، جغرافیای کشور و آمایش سرزمینی نیاز حمل و نقل هوایی ایران به شبکه پروازی منطقه ای با ناوگان منطقه ای شناخته می شود و از آنجا که خاستگاه حمل و نقل هوایی منطقه ای از هوانوردی عمومی است استفاده از ظرفیت این بخش مورد بررسی قرار می گیرد . در ادامه، سال ۵۲ ، طرح اصلاح ماده ۵ قانون تاسیس هواپیمایی ملی ایران به منظور ورود به عرصه تصدی حمل و نقل هوایی برنامه ای منطقه ای و کوتاه به عنوان مکمل شبکه پروازی هما بررسی و تصویب شد و به تدریج شرکت های هواپیمایی ایرتاکسی و ایرسرویس به خرید ناوگان فالکن ۲۰ و جت ملخدار فریچایلد پرداختند . تیر ماه ۱۳۵۹ شرکت های هواپیمایی ایرتاکسی ، ایرسرویس و پارس ایر به همراه شرکت هور آسمان در یکدیگر ادغام و شرکت «آسمان» تاسیس شد که اولین قدم در مرگ هوانوردی عمومی ایران بود . وی همچنین به اصلاح ماده ۵ قانون تاسیس هواپیمایی جمهوری اسلامی و لغو محدودیت وزنی و انحصار عامدانه اشاره می کند و این اصلاحیه را خطایی راهبردی در نظام هوانوردی عمومی می داند . بیات در این کتاب همچنین گذری بر تاریخچه تاسیس شرکت های هواپیمایی ایرتاکسی ، ایرسرویس ، پارس ایر و آسمان دارد .