فصل تازه همکاری ها برای توسعه سهم حمل ریلی بنادر

این روزها بدون تردید بهترین و بالاترین سطح همکاری ها و هماهنگی های شرکت راه آهن جمهوری اسلامی ایران با سازمان بنادر و دریانوردی در راستای توسعه سهم حمل ریلی در بنادر در حال رقم خوردن است و در انتها می توان انتظار داشت حاصل این فرآیند، نه تنها ایجاد همگرایی در تکامل کارکرد و عملکرد طرفین بلکه حصول منفعت ملی و رشد اقتصادی در حوزه لجستیک حمل و نقل باشد . خطوط ریلی درون بندری در طراحی اولیه تمامی بنادر اصلی کشور وجود داشته است . در طول دهه های اخیر هر چند آمار حمل ریلی در بنادر دچار افزایش و کاهش مقطعی بوده است اما همواره زیرساخت های ریلی بنادر بواسطه بازسازی ها و نوسازی های مداوم و هزینه بر ، آماده به کار حفظ شده اند . مهم آنکه ، در کشورهای سرآمد در زمینه حمل و نقل دریایی ، طراحی بنادر و به واسطه آن طراحی حمل ریلی درون بنادر دست خوش تغییر شده است و امروزه به جای تاکید بر آنچه اصطلاحا رساندن ریل به پای اسکله ها اطلاق می شود، ریل در فاصله مناسب از پیشانی اسکله ها و در چهارچوب ترمینال های اختصاصی ریلی (Shunting Yard) و به دور از ترافیک داخلی بندر ساخته می شود . این موضوع در کنار اینکه اکثر بنادر ما از نوع چند منظوره بوده اند و طبیعتا رفت و آمد بیشتری بین ترمینال های کانتینری و نفتی و معدنی و اسکله ها وجود دارد، باعث شده که تعداد بیشمار تلاقی های خطوط ریلی درون بندر با مسیرهای غیر ریلی منجر به ایجاد ترافیک و مختل شدن جریان حمل کالا ، برای دقایق یا ساعاتی شود . بدین ترتیب و با توجه به اینکه مدیریت واحد در زمینه سیر و حرکت واگن ها و لوکوموتیوها داخل بندر، پیش زمینه هرگونه اصلاحی در جهت توسعه حمل ریلی درون بندری است ، سازمان بنادر و دریانوردی بنا بر ماده سوم از بند بیستم آیین نامه وظایف و ماموریت های خود و براساس تعهد در ارتقا کیفیت خدمات به صاحبان کالا و مشتریان ، اقدام به بازطراحی و بازنگری در نحوه تعامل با حوزه حمل ریلی کرده و امید است که این حرکت آغازگر فصل جدیدی در بهبود مداوم شاخص های عملکردی درون بندری باشد . در حال حاضر و به گواه آمار و ارقام ، از ظرفیت حمل ریلی ایجاد شده در بنادر کشور بصورت کامل بهره برداری نمی شود و به دلایلی هم چون درهم تنیدگی خطوط ریلی و جاده ای در بندر ، کمبود واگن خالی ، کندی سیر و حرکت واگن ها در شبکه ریلی سراسری و عدم استقبال صاحبان کالا، سرعت افزایش سهم حمل ریلی آهسته است . در صورتیکه راه آهن بتواند سرویس تضمینی ، کامل و رقابتی در برابر حمل جاده ای ، از مبدا و به مقصد بنادر کشور ارائه دهد و این سرویس دارای شاخصه هایی همچون Reliability و Flexibility باشد ، می توان با انجام اصلاحاتی امید داشت از ظرفیت خالی ریلی بنادر بهره افزونتری گرفت . بهبود توان سیر و حرکت واگن ها در پسکرانه ریلی بنادر بزرگ کشور همچون بندر شهید رجایی، امام خمینی (ره) و امیرآباد در استان های کرمان ، گلستان ، خوزستان و لرستان و تسهیل دسترسی مراکز بار به شبکه ریلی کشور ، الفبای جذب صاحبان کالای عمده به این شیوه حمل می باشد. درک شرایط فعلی ناوگان حمل ریلی کشور از لحاظ کمیت و کیفیت راهگشای برنامه ای خواهد بود که بر اساس آن بصورت واقع نگرانه می توان نرخ رشد حمل ریلی در کشور و به تناسب آن در بنادر را پیش بینی کرد و هر گونه هدف گذاری در توسعه سهم حمل ریلی که بدون در نظر گرفتن ظرفیت های واقعی کشور و نقاط قوت و ضعف کلیدی شبکه ریلی و بنادر انجام شود ، شاید در کوتاه مدت و بصورت مقطعی منجر به افزایش آمار عملکرد گردد اما به احتمال قریب به یقین پایدار و ماندگار نخواهد بود . از آنجا که کلیه عملیات حمل ، تخلیه بارگیری واگن ها ، مانور ، سوزنبانی و امور فنی و اسنادی حمل ریلی در بنادر توسط راه آهن و کارگزاران ریلی صورت می گرفته است ، انتقال این مسئولیت به سازمان بنادر و دریانوردی اگر شبیه به جراحی حساس نباشد ، فرآیندی است که باید با درایت و ظرافت مدیریت شده و پله پله با هماهنگی کلیه ارگان های ذی ربط ، اعم از بنادر ، راه آهن ، گمرکات ، شرکت های کارگزار حمل ریلی و صاحبان کالا پیگیری شود . از آنجا که اصولا مدل طراحی بنادر فاقد وجهه های بومی می باشد و از الگوی استاندارد بین المللی تبعیت می کند ، پیروی از آنچه بنادر پیشرو در افزایش سهم حمل و نقل ریلی انجام داده اند و پیاده سازی راهکارهای اجرایی که از طریق کسب خدمات مشاوره ای بین المللی بدست آمده باشد ، در کوتاه مدت می تواند گامی محکم ، موثر و سازنده در تقویت اتصال ریلی بنادر باشد . با ارزیابی  اجمالی که طی ماه های اخیر از بازار حمل ریلی کشور انجام شد، می توان اذعان نمود بخش غیردولتی که  به تنهایی توانایی حمل ، تخلیه بارگیری و مدیریت عملیات ریلی داخل یک بندر را درتناژهای میلیونی دارا باشد ، هنوز نسج و نمو نیافته است و چه بسا امروز نقطه آغاز تبلور بخشی است که بتواند با حمایت سازمان بنادر و دریانوردی و راه آهن ج.ا.ا بر اساس مدل های روزآمد، خدمات ریلی رقابت پذیر در بنادر ارائه دهد . جدیت در وقوع این امر نه تنها به عنوان یک وظیفه ملی و فرا سازمانی، بلکه به عنوان یک مسئولیت اجتماعی در مباحث حفاظت از محیط زیست و افزایش ایمنی حمل و نقل حادث می گردد و علاوه بر توزیع متناسب تر درآمدها بین شقوق مختلف حمل و نقل نظیر جاده ای و ریلی، امنیت چرخه تامین کالای کشور را بهبود بخشیده و از وابستگی لجستیکی به نوع خاصی از حمل می کاهد .   رضا باقری - رییس اداره امور ریلی درون بندری سازمان بنادر و دریانوردی