ضرورت بهینه‌سازی و اصلاح ساختار عناصر حملونقل مسافر جاده‌ای
بزرگترین و مهمترین زیر مجموعه سیستم حملونقل ، حملونقل جاده‌ای است که در دو بخش حمل کالا و مسافر فعالیت دارد . حملونقل جاده‌ای به دلیل ویژگی‌هایی که دارد متداول‌ترین شیوه حملونقل کالا و مسافر در جهان است . از جمله این ویژگی‌ها می‌توان به انعطاف پذیری در انتخاب مسیر ، زمان سفر ، هزینه سفر و همچنین سهولت دسترسی به مراکز تولید و جذب بار و مسافر اشاره کرد .
امروزه یکی از نیازهای مهم برای جوامع توسعه یافته و صنعتی ، ایجاد سیستم حملونقل کامل ، منظم و فراگیر است به طوریکه حملونقل به عنوان یکی از مهمترین شاخص‌های توسعه یافتگی محسوب می شود . حمل و نقل از آنجایی که یک فعالیت زیربنایی است تاثیرات شگرفی بر سایر بخش‌ها داشته و چنانچه این بخش دارای کارکرد و عملکرد مطلوب باشد می‌تواند در رشد و تسهیل ارتباط بین سایر فعالیت های اقتصادی نقش بسزایی ایفا کند .
براساس آمار موجود سهم ارزش افزوده بخش حملونقل در تولید ناخالص داخلی حدود ۸.۵ درصد است . در این میان سهم ارزش افزوده زیر بخش حملونقل جاده‌ای بیش از سایر شقوق حملونقل بوده و در سالیان اخیر همواره بیش از ۹۰ درصد آن را به خود اختصاص داده است . اعداد و ارقام فوق بیانگر جایگاه ویژه و ممتاز حملونقل جاده‌ای از دیدگاه اجتماعی ، اقتصادی و سیاسی است .
از سوی دیگر حملونقل در فرآیند توسعه کشور دچار تحولات و تغییرات کیفی و کمی می‌شود . در واقع می‌توان اذعان کرد که سهم ارزش افزوده خدمات رابطه مستقیمی با میزان درآمد کشورها دارد . بدون در نظر گرفتن شاخص‌هایی مانند انعطاف پذیری و بهره وری ، صرف ایجاد و راه‌اندازی واحدهای خدماتی متضمن حصول نتیجه مطلوب نخواهد بود . از طرفی لازم است قوانین و مقررات موضوعه نیز قابلیت انعطاف پذیری در راستای رقابت سازنده و بهره‌وری سرمایه‌ای و نیروی انسانی را در بطن خود داشته باشد .
رویکرد در این زمینه ، ساماندهی فعالیت شرکت‌ها و موسسات برای ارتقاء سطح خدمات ، ایجاد رقابت بین شرکت‌ها و موسسات حملونقل ، ارائه خدمات بیشتر و با کیفیت تر ، فراهم شدن زمینه برای عرضه خدمات مناسب تر و در نتیجه پویایی حملونقل و سود دهی بیشتر این بخش در قالب وجود رقابت سالم است . در واقع باید شرکتهای حمل و نقل تولیدکننده و یا توزیع کننده خدمات حمل و نقل بوده و ارزش افزوده در بخش ایجاد کنند .
اگر عناصر اختصاصی حملونقل را به چهار گروه ناوگان ، شرکت ، راننده و پایانه تقسیم کنیم ، بدیهی است که برای ارتقاء ظرفیت حمل و نقل در کشور ، باید ساختار عملکردی این عناصر بهینه و اصلاح شود . آنچه که در این میان اهمیت زیادی دارد و ضروری است در برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات مدنظر قرار گیرد ، تفکیک اصلاح وضع عناصر موجود با آنچه که برای آینده پیش بینی شده ، است . به عبارت دیگر برنامه ها و اقدامات متولیان حملونقل در وهله اول باید اصلاح وضع موجود را مد نظر قرار دهد و قسمت دیگری از برنامه ها باید بنحوی طرح شود که ورود عناصر جدید به سیستم حمل و نقل مطابق با استانداردهای مطلوب باشد .
البته لازم به ذکر است که در سال‌های اخیر اقدامات مثبت و بسیار خوبی در این جهت برداشته شده است که از آن جمله می‌توان به تدوین ضوابط جدید تأسیس و بهره‌برداری از شرکتهای حملونقل مسافر ، طرح شبکه سیر شرکتهای مسافری ، ضوابط اختصاصی ارایه خدمات ویژه توسط اتوبوس و مینی‌بوس ، ضوابط ارتقاء سطح خدمات در بخش مسافری ، طرح رتبه بندی شرکتهای مسافری و غیره اشاره کرد .
مهدی حاج علی - کارشناس حمل و نقل