تشریح برنامه های سازمان راهداری برای توسعه پهنه‌ها و مراکز لجستیکی در کشور

به گزارش پرتال حمل و نقل ، معاون برنامه‌ریزی سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای به تشریح کامل برنامه‌‌های این سازمان نسبت به توسعه پهنه‌ها و مراکز لجستیکی تحت نظارت خود همچنین مکان‌یابی ، مدل‌های سرمایه‌گذاری ، هدفگذاری و چشم‌انداز تعریف شده پرداخت .

مرکز لجستیک محدوده مشخصی است که به منظور تجمیع فعالیت‏‌های مرتبط با لجستیک و حمل‌و‏نقل کالا در بعد داخلی یا بین‏‌المللی و در جهت بهینه‌سازی فرآیندها و کاهش هزینه‏‌ها ایجاد می‌شود. شورای‌عالی هماهنگی ترابری کشور در نشست دویست و دوم خود (مورخ۱۳۹۷.۲.۳۰) ستاد مراکز لجستیک کشور را با تصویب آیین‌نامه مربوطه تشکیل داد و این آیین­‌نامه را جایگزین «آیین­‌نامه­ تاسیس و بهره ­برداری از بنادر خشک» معرفی کرد .

در این راستا اولین قدم پس از تشکیل ستاد مراکز لجستیک کشور ، انجام مطالعات طرح آمایش مراکز لجستیک کشور بود که در دبیرخانه ستاد مراکز لجستیک کشور (دفتر طرح جامع و مدل‌های حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی) انجام شده و در ستاد به تصویب رسیده است . هدف از این مطالعات تعیین پهنه‌های مناسب برای احداث مراکز لجستیک و تعیین کارکردهای آن‌ها از حیث نوع مرکز (شهر لجستیک ، دهکده لجستیک ، پارک لجستیک ، بندر خشک و مراکز لجستیک مرزی) ، انواع بار قابل پردازش در هر مرکز ، میزان بار داخلی و بین‌المللی مراکز ، اتصالات ریل و جاده مراکز ، اتصالات مراکز به یکدیگر و به پهنه‌های مجاور و در نهایت تعیین سازمان مسئول احداث و بهره‌برداری هر مرکز بوده است .

با توجه به اینکه هر یک از دستگاه‌ها و سازمان‌های تابعه وزارت راه و شهرسازی در بخش حمل‌ونقل به علاوه برخی دیگر از دستگاه‌های ذی‌ربط دولتی در امر حمل‌ونقل و ترانزیت متولی تعدادی از مراکز لجستیک در کشور هستند . در خصوص مراکز لجستیک تحت امر سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای گفت‌وگویی با خداداد مقبلی معاون برنامه‌ریزی این سازمان انجام شده است که در زیر می‌خوانید :

- مسئولیت امور لجستیک در سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای چگونه تعریف شده است ؟

برابر مصوبه هئیت عامل سازمان به تاریخ دی ماه ۱۳۹۷ کمیسیونی برای برنامه‌ریزی و اقدام جهت صدور موافقت اصولی مراکز لجستیک در سطح سازمان به ترکیب ذیل تشکیل شد :

معاون‌برنامه ریزی به عنوان رئیس کمیسیون ، دفتر امور سرمایه‌گذاری و نظارت بر بهره برداری بعنوان دبیرخانه کمیسیون موافقت اصولی ،‌ مدیران کل دفاتر «فناوری اطلاعات و ارتباطات ، ترانزیت و حمل‌و‌نقل بین المللی»،« حقوقی ، فنی و امور پیمان‌ها ، حمل‌و نقل کالا ، نظارت بر بهره برداری آزاد راه ها» ، «امور سرمایه‌گذاری و نظارت بر بهره‌برداری» بعنوان عضو کمیسیون معرفی شدند .

همچنین کمیسیون برای انجام فرایند صدور موافقت اصولی ، صدور مجوز ساخت، صدور پروانه بهره‌برداری، نظارت بر ساخت و بهره برداری و نگهداری در حال تهیه و تدوین دستورالعمل موردنیاز است .ضمنا برای تمرکز امور در دفتر امور سرمایه‌گذاری تغییر نام و ساختار دفتر مذکور به دفتر لجستیک و امور سرمایه گذاری در دست پیگیری توسط سازمان است.

- جایگاه حمل‌و‌نقل جاده‌ای در چشم انداز لجستیک کشور چطور پیش‌بینی شده است ؟

توسعه بکارگیری ابزار‌های حمل‌ونقل ترکیبی بار ، تسهیل شکل‌گیری شرکت‌های لجستیکی و حمل‌ونقل ترکیبی ، یکپارچه‌سازی فرایند‌ها، سیستم‌های اطلاعاتی و اسناد حمل‌ بار ، هوشمند و مدرن‌سازی شبکه و زیرساخت‌های لجستیک، بسته سیاست‌های مالی و اقتصادی مشوق‌های بهینه‌سازی حمل‌ونقل و لجستیک بخشی از برنامه جامع و چشم انداز مسیر آتی توسعه کشور در حوزه لجستیک است .

و نیز به استناد برنامه استراتژیک بخش حمل‌و‌نقل ایران مصوب شورایعالی هماهنگی ترابری کشور، چشم انداز تعیین شده برای بخش حمل‌و‌نقل در تمامی شقوق، دستیابی به سیستم حمل‌و‌نقل ایمن، سریع، کارآمد، پاک، و قابل اطمینان در کلاس جهانی و بهترین در سطح منطقه است.

از آنجایی که در سند چشم‌انداز افق۱۴۰۴ ، دستیابی به جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه برنامه‌ریزی شده است و می‌دانیم «خدمت» ،»قیمت»» و زمان« از جمله عواملی هستند که قدرت رقابتی را در حوزه زنجیره تامین، تعیین می‌کنند و «حمل‌ونقل» نیز، با ایجاد ارزش‌های مکانی و زمانی، در قیمت تمام شده محصول، نقشی بسیار اساسی در این رقابت دارد.

در وضعیت کنونی می‌دانید که سهم حمل‌ونقل جاده‌ای در کشور بالاترین میزان است. رویکرد «تحویل به موقع» اغلب منجر به  ارسال کالا در حجم کمتر و دفعات بیشتر شده و بنابراین حمل‌ونقل جاده‌ای کماکان مد اصلی جابجایی کالا در کشور است. لذا در مقایسه با سایر شقوق حمل‌و‌نقلی، قطعا تا زمان توسعه حمل‌و‌نقل ریلی کشور، حمل‌و‌نقل جاده‌ای چه به عنوان تک مُد و چه در حوزه حمل‌و‌نقل ترکیبی مزیت‌های بالایی را خواهد داشت و با توسعه حمل‌و‌نقل ریلی، با توجه به مولفه انعطاف‌پذیری منحصر به فرد خود، حمل‌و‌نقل جاده‌ای سهم بالایی را در حمل‌و‌نقل‌های مستقیم با مسافت کوتاه و حمل های ترکیبی خواهد داشت .

- پهنه‌ها و مراکز لجستیک تحت مسئولیت سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای چه تعداد است؟

بر اساس ابلاغیه وزیر وقت راه و شهرسازی در شهریور ماه ۹۷ با توجه به سند آمایش مراکز لجستیک کشور سازمان راهداری و حمل‌و‌نقل جاده‌ای ، مسئولیت انجام مطالعات مکانیابی و پس از آن جذب سرمایه گذار به منظور ایجاد : پارک‌های لجستیک عمومی «اهواز ، رشت ، همدان ، کرمان ، تربت حیدریه ، مراغه، مرودشت و اردکان» مراکز لجستیک مرزی «پرویز خان و میلک»، پهنه‌های ایجاد پارک لجستیک کشاورزی «جهرم ، اقلید ، جیرفت ، چناران ، تربت حیدریه، ساری، دزفول ، میناب ، اصفهان ، ارومیه، پیشوا، مراغه، چابهار ، تاکستان ، زنجان ، اردبیل ، گرگان، همدان» و همچنین کلیه پارک‌های لجستیک تخصصی در سطح کشور را به عهده دارد.

- کدام مراکز در اولویت جذب سرمایه‌گذار بخش خصوصی هستند و همینک در چه وضعیتی قرار دارند؟

بر اساس نشست‌های برگزار شده در سازمان با حضور کارشناسان داخل سازمان و متخصصان بیرون از سازمان اولویت برای انجام مطالعات مکانیابی تعیین شده که این اولویت بندی قطعا باعث اولویت در برگزاری فراخوان‌ها برای جذب سرمایه گذار خواهد شد .

بر این اساس اولویت اول برای انجام مطالعات مکانیابی مراکز لجستیک مرزی است و بعد از آن به ترتیب مراکز لجستیک کشاورزی ، مراکز لجستیک عمومی و مراکز لجستیک تخصصی قرار دارد . لازم به ذکر است عقد قرارداد با مرکز تحقیقات راه ، مسکن و شهرسازی در دست اقدام است و پیش‌بینی می‌شود که مطالعات مکانیابی از ابتدای مهرماه سال جاری بر اساس اولویت در نظر گرفته شده آغاز گردد .

زمان‌بندی تعیین شده با هدف ارائه مطالعات مکان‌یابی دو مرکز لجستیک مرزی شش ماه تعیین شده و پیش‌بینی می‌‌شود در سال ۱۳۹۹ با برگزاری فراخوان و انجام تشریفات جذب سرمایه‌گذار بخش غیر دولتی شاهد آغاز اجرای پروژه مذکور باشیم .

- میزان سرمایه‌گذاری مورد نیاز هر یک از مراکز را چگونه برآورد می‌کنید؟

میزان سرمایه مورد نیاز بستگی به نوع مرکز ، امکانات و موقعیت آن بسیار متفاوت است اما برآورد می‌شود هر مرکز حداقل نیازمند حدود ۱۰۰۰ تا ۴۰۰۰ میلیارد ریال سرمایه است . به عنوان نمونه در بندرخشک پیشگامان یزد که ترمینال ریلی ، سکوهای خدمات بار ریلی ، تقاطع خط ریلی با جاده ، یک تقاطع غیرهمسطح ، سردخانه و انبارهای متعدد دارد و در زمینی به مساحت ۷۰۰ هکتار در استان یزد احداث شده حدود ۴۰۰۰ میلیارد ریال سرمایه‌گذاری شده است .

- مدل سرمایه گذاری مطلوب برای احداث مراکز لجستیک چیست؟

همانگونه که اشاره گردید پس از تکمیل مطالعات مکانیابی روش سرمایه‌گذاری برای هر یک از مراکز لجستیک تعیین و نسبت به جذب سرمایه‌گذارد اقدام خواهد شد ، که زمانبندی احداث و زمان پایان بسته به ابعاد کارکرد عملیاتی هر یک از مراکز از طریق سرمایه‌گذار اعلام و سازمان تلاش خواهد کرد مسیر را برای اجراء در زمانبندی مشخص شده تسهیل و نیز در قالب نظارت بر اجراء مشکلات را رفع خواهد کرد .

- در زمینه توسعه لجستیک و بهره‌مندی از سود کافی از این صنعت، ایران با چه چالش‌هایی موجه است؟

حوزه لجستیک کشور با مشکلات فراوان داخلی ، همچون عدم یکپارچگی مناسب شبکه زیرساخت‌های فیزیکی لجستیک داخلی ، عدم توسعه یافتگی مطلوب بخش اعظمی از صنعت لجستیک و همچنین زیرساخت‌های غیر فیزیکی مواجه است و در حوزه بین‌المللی نیز رقبای منطقه‌ای حضوری جدی در این عرصه دارند ، که با توجه به چشم انداز متصور برای کشور در ۱۴۰۴ به عنوان قدرت اول اقتصادی منطقه ، باید اقدامات لازم جهت چاره‌اندیشی برای تقویت قدرت رقابت‌پذیری لجستیکی کشور در منطقه در دستور کار جدی مسئولان قرار گیرد .

برون رفت از این چالش‌ها برای بهره‌گیری حداکثری از مزایای لجستیکی کشور ، نیازمند وجود یک نگرش یکپارچه در تعیین جهت‌گیری‌های کلان توسعه حوزه لجستیک است .

لازم به ذکر است بر اساس آمار ارائه شده توسط بانک جهانی شاخص عملکرد لجستیکی (کارایی فرایندهای ترخیص کالا ، کیفیت زیر ساخت‌های لجستیکی ، سهولت در ارسال محموله‌های بین‌المللی ، شایستگی و کیفیت خدمات لجستیک ، توانایی در تعقیب و ردیابی کالاهای اساسی ارسالی ، تحویل به موقع کالا) ایران توانست در سال ۲۰۱۸ از میان ۱۶۰ کشور در رتبه ۶۴ قرار گیرد .