ایران الگوی موفق در پروژه تیر الکترونیک و حمل و نقل ترکیبی (بخش دوم)

به گزارش پرتال حمل و نقل ، مشاور ارشد سازمان بین المللی حمل و نقل جاده ای (ایرو) ایران را الگوی موفق در دو پروژه «الکترونیکی کردن کنوانسیون تیر (eTIR) میان ایران و ترکیه» و «اینتر مودال (حمل و نقل ترکیبی)» دانست .

ادامه گفتگو با با کاظم آسایش ، مشاور ارشد سازمان بین المللی حمل و نقل جاده ای (ایرو) مستقر در ژنو :

اما بخش خصوصی چندان هم از اوضاع حمل و نقل در ایران راضی نیست . برخی می گویند بارها و کانتینرها در ایران هفته ها متوقف می شوند . آیا از بیرون هم چنین نگاهی به ایران وجود دارد ؟

کنوانسیون تیر اکسیری نیست که همه مسائل را حل کند . این کنوانسیون حمل و نقل بین المللی را تسهیل می کند . در مجموع فقط ایران نیست که با این مشکلات دست و پنجه نرم می کند . خیلی از کشورها دچار چنین مسائلی هستند حتی داخل خود اروپا موارد زیادی بوده که «بار» ، ساعت های متمادی و یا چندین روز پشت مرز معطل مانده است . علت هم این است که فقط بحث یک سند گمرکی نیست . کشورها مقتضیات ملی دیگری هم دارند که شما باید آن را لحاظ کنید . اما در این بین حرکت ایران بسیار سریع بوده به ویژه از طریق الکترونیکی کردن سیستم های حمل و نقلی چه در گمرک و چه در وزارت راه خیلی از مشکلات کمتر شده است . هرچه اسناد به صورت الکترونیک تهیه شوند و نهادها هماهنگ باشند مشکلات کمتر و کمتر شده و توقف در مرزها کاهش می یابد .

مثلا یکی از چالش های کنوانسیون تیر این است که برخی کشورهای همسایه ایران مانند افغانستان از سیستم های الکترونیک استفاده نمی کنند و متاسفانه بار را در مرز تخلیه می کنند . در حالی که بار را می توان در مقصد تخلیه کرد . بنابراین هماهنگی دو کشور در جلوگیری از تخلیه بار در مرز می تواند خیلی به تسهیل حمل و نقل و کاهش هزینه ها کمک کند . یا مشکلاتی که در عبور از ترکمنستان برای کامیون های ایرانی وجود دارد ، اینها مشکلاتی است که به سیستم تیر مرتبط نمی شود ولی اگر بر طرف هم نشوند مانع از کارایی تیر خواهند شد . لذا هماهنگی همه نهادهای داخلی و گفت وگوی مرتب با کشورهای همسایه ضروری است و چنانکه دیدیم موفقیت دو پروژه مذکور در ایران به دلیل هماهنگی خوب بین نهادهای داخلی و کار مشترک با کشورهای همسایه و سازمان های بین المللی بود .

با توجه به کنفرانس «ایرو» که در مسقط برگزار شد ، چه افقی پیش روی عمان در بحث حمل و نقل و ترانزیت متصور بوده و ایران در این رقابت تنگاتنگ بین کشورهای همسایه از چه جایگاهی برخوردار است ؟

عمان به دنبال این است که با توجه به جایگاه استراتژیکی که دارد بتواند نقش فعال تری در حمل و نقل در منطقه ایفا کند و به عنوان یک مرکز لجستیکی در منطقه ظاهر شود. لذا با برگزاری چنین کنفرانس هایی و معرفی توانمندی هایش سعی دارد توجهات جهانی را به خود جلب و شرکت های بین المللی را جذب کند .

از سوی دیگر ایران هم مایل است کریدورهایش فعال تر شوند و در همین راستا موافقت نامه عشق آباد بین ایران ، عمان ، ازبکستان و ترکمنستان امضا شده است . لذا هر چه میزان حمل و نقل در منطقه افزایش پیدا کند و کریدورها فعال تر شوند به نفع همه کشورهای منطقه و از جمله ایران خواهد بود و مثلا می تواند به رونق چابهار در ایران کمک کند به ویژه که عمانی ها خیلی راغب هستند با چابهار کار کنند تا به آسیای مرکزی و افغانستان متصل شوند . لذا می توان نقش عمان را مکمل نقش ایران در حمل و نقل دانست .

آیا با توجه به پیشرفت سریع کشورهایی همچون امارات ، ترکیه و عمان در عرصه حمل و نقل،  ایران جایگاه راهبردی خودش را در منطقه از دست نخواهد داد ؟

باید توجه داشت شرایط کنونی ایران شرایط خاصی است . از آنجا که ایران در تحریم است ، نمی تواند نقشی را که برخی کشورهای منطقه در حوزه حمل و نقل بازی می کند را ایفا کند . اما به هر حال کمرنگ شدن یا پررنگ شدن نقش ایران بستگی به مدیریت داخلی آن دارد .

با توجه به جایگاه استراتژیک ایران اگر ایران بتواند به لحاظ داخلی انسجام داشته باشد و همه نهادهایش در یک مسیر واحد حرکت کنند و همه به تسهیل حمل و نقل کمک کنند جایگاه ایران در منطقه به شدت ارتقا خواهد یافت. کشورهای دیگر تلاش و هزینه می کنند تا این جایگاه را به دست آورند ولی ایران به صورت بالقوه موقعیت ترانزیتی برتری دارد چرا که حلقه واسط کریدورهای شمال ـ جنوب و شرق ـ غرب است . همه به جایگاه راهبردی ایران واقف هستند . در اینجا تنها کاری که ایران باید انجام دهد تسهیل ترانزیت است .

در کل باید گفت اگرچه تحریم های یک جانبه آمریکا تاثیر خودش را دارد اما اگر ایران یک مدیریت موفق داخلی داشته باشد و بتواند موانع را حداقل در داخل رفع و حمل و نقل را تسهیل کند و مثلا کامیونی نداشته باشیم که در مرزهای ایران متوقف شوند یا کانتینرهای ترانزیتی در بنادر بلافاصله ترخیص شوند ، خود به خود همه کشورها مسیر ترانزیتی ایران را ترجیح خواهند داد .

اما اگر احساس شود مسیر ایران هم از لحاظ زمانی و هم هزینه مشکل سازتر است طبعا شرکت ها به مسیرهای جایگزین روی خواهند آورد . بحث تحریم ممکن است تاثیرگذار باشد اما تجارت راه خودش که همان ارزان ترین و به صرفه ترین مسیر است را پیدا می کند .

برخی معتقدند پروژه هایی مانند جاده و کمربند چین می تواند به عنوان رقیبی برای جاده ابریشم مطرح شود . این دیدگاه تا چه حد به واقعیت نزدیک است ؟

این ابتکار یا به اصطلاح استراتژی کمربند جاده چینی ها شامل شش کریدور می شود که یکی از کریدورهایش همان جاده ابریشم است که با عبور از ایران به ترکیه می رسد . اما چینی ها به مسیرهای دیگر هم توجه دارند از جمله دو  کریدور آسیای جنوب شرقی و آسیای جنوبی و یک کریدور که از پاکستان می گذرد و دو کریدور دیگر هم که یکی از مسیر داخل دریای خزر و دومی از شمال دریای خزر عبور می کند .

چین به دنبال این است که همه این کریدورها را فعال کند . این که کدام یک از کریدورها زودتر فعال شوند بستگی به کشورها و همکاری شان دارد . مثلا اگر ایران بتواند نقش خودش را خوب ایفا کند ممکن است بخش عمده ای از کالاهای چینی به جای شمال دریای خزر از مسیر داخل ایران عبور کند و این بستگی به این دارد که کشورهایی که در این کریدورها قرار دارند چگونه از فرصت ها بهره لازم را ببرند و با چینی ها و کشورهای همسایه شان جهت تسهیل حمل و نقل همکاری کنند .