تسهیل نظارت بر رفتار رانندگان حرفه‌ای با سامانه های حمل‌ونقل هوشمند
سامانه حمل‌ونقل هوشمند یک ابزار یا تکنولوژی جدید نیست . در واقع ، ITS امکان یکپارچه‌سازی سیستم حمل‌ونقل را فراهم می‌آورد . یک سیستم حمل‌ونقل به‌طور کلی ، شامل شبکه‌ها ، وسایل نقلیه ، افراد و کالاهاست . هرکدام از اجزای سیستم حمل‌ونقل مشخصات ، ارگان‌ها و بعضاً آژانس‌های جداگانه دولتی دارند . ولی فناوری اطلاعات قادر است تمامی این اجزا را به‌صورت یک سیستم یکپارچه درآورد .
به گزارش پرتال حمل و نقل ، آنچه دستیابی به حمل‌ونقل هوشمند را ضروری می‌کند ، مشکلات و مسائل روزافزون حمل‌ونقل فعلی است . راه‌بندان‌های بزرگ و کوچک در جاده‌های شهری و برون‌شهری در تمامی دنیا از جمله مهم‌ترین موارد است که علاوه‌بر اتلاف میلیون‌ها ساعت از وقت شهروندان ، آلودگی‌های بسیار زیست‌محیطی به‌همراه دارد .
کاهش منابع انرژی و گرانی آن ، دلیل دیگری است که ما را به‌سمت حمل‌ونقل هوشمند سوق می‌دهد . در کنار این موارد ، سوانح و حوادث جاده‌ای ، سالانه خسارات عظیم مادی و جانی می‌زند . مورد آخر به‌ویژه در کشور ما که رتبه بالایی در سوانح منجر به آسیب‌دیدگی و حتی مرگ دارد ، ضرورت سرعت حرکت به‌سمت حمل‌ونقل هوشمند را برای ما ، ملموس‌تر می‌کند .
نظارت بر رفتار رانندگان حرفه‌ای ، به‌ویژه در حمل‌ونقل مسافر بین شهری ، مسئله‌ای است که می‌تواند در کاهش سوانح و تلفات تأثیر به‌سزایی داشته باشد و توسعه این نظارت با حمل‌ونقل هوشمند تسهیل می‌شود .
سامانه‌های حمل‌ونقل هوشمند
سامانه‌های حمل‌ونقل هوشمند (Intelligent Transportation Systems) به مجموعه‌ای از ابزارها ، امکانات و تخصص‌ها از قبیل مفاهیم مهندسی ترافیک، تکنولوژی‌های نرم‌افزاری ، سخت‌افزاری و مخابراتی اطلاق می‌شود که به‌صورت هماهنگ و یکپارچه به‌منظور بهبود کارایی و ایمنی در سیستم حمل‌ونقل به‌کار گرفته می‌شود .
سامانه‌های حمل‌ونقل هوشمند (ITS) ، سامانه‌هایی متشکل از فناوری‌های نوین الکترونیک، کامپیوتر، فناوری اطلاعات و ارتباطات، الکترومکانیک و… هستند که در برنامه‌ریزی سیستم‌های حمل‌ونقل زمینی ، امروزه نقش بسیار مهمی ایفا می‌کنند .
قدمت کاربرد و برنامه‌ریزی سامانه‌های حمل‌ونقل هوشمند به اوایل دهه ۹۰ میلادی می‌رسد که در کشورهای توسعه‌یافته ، از همان زمان شروع به مطالعه ، طراحی و گسترش این سیستم‌ها شد و با توجه به توسعه سامانه‌های مختلف حمل‌ونقل زمینی و افزایش تقاضای سفر به‌صورت تصاعدی و مشکلات عرضه ، شاخه‌های مختلف (ITS) توانسته‌اند ، تأثیرات بسیار مطلوبی در حل چالش‌های حمل‌ونقل برای کشورها فراهم آورند .
سرهنگ حسین منوچهر پارسا ، محقق و نویسنده در زمینه خودرو ، ترافیک را دارای چهار ضلع می‌داند و می‌گوید : ترافیک ۴ ضلع دارد ؛ راننده ، خودرو ، جاده و محیط . به غیر از راننده که مهم‌ترین فاکتور در رفت‌وآمد است ، بحث ایمنی جاده و ایمنی رفت‌وآمد از اهمیت زیادی برخوردار است . درواقع وقتی ما راجع به ترافیک صحبت می‌کنیم یکی از مهم‌ترین مسائل ، ایمنی است .
جاده‌های هوشمند
اما بخش دوم سیستم‌های هوشمند ، جاده‌ها هستند . جاده‌هایی که خود اخطارهای لازم را به خودرو و راننده می‌دهند . پارسا در این مورد توضیح می‌دهد : در بسیاری از نقاط دنیا برای سیستم حمل‌ونقل جاده‌ای هوشمند برنامه‌ریزی شده است .
به‌گفته وی ، سامانه‌های حمل‌ونقل هوشمند مجموعه‌ای از فناوری‌های مختلف است که باعث بهبود حمل‌ونقل می‌شود . این سیستم براساس و پایه ارتباطات و اطلاعات است .
در این سامانه‌ها ، حسگرهای یک پارچه‌ای وجود دارد که بین خودرو و جاده هماهنگی ایجاد می‌کند . هماهنگی میان آنها به‌وسیله فناوری‌های نوین پردازش اطلاعات صورت می‌گیرد . به این صورت ، ترافیک ایمن ، کارآمد ، ارزان و مطمئن با شکل‌گیری این‌گونه سامانه‌ها صورت می‌گیرد . پارسا توضیح می‌دهد : ما سامانه‌های هوشمند را در خودروهای خود داریم برای ایمن‌تر شدن ، نیاز است در جاده‌ها نیز سامانه‌های هوشمند داشته باشیم . برخی از آنها خیلی ساده هستند و سال‌هاست در ایران آنها را داریم . مثلاً سامانه هوشمند روشنایی بزرگراه‌ها از جمله پایه‌ای‌ترین سامانه‌هاست که منجر به کاهش ۸۵ درصدی تصادفات می‌شود. سامانه‌های دیگر هوشمند جاده‌ها در کشور ما کم‌کم در حال ورود هستند . برخی از انواع آن شامل : سامانه کنترل ترافیک ، سامانه گزارش شرایط جوّی ، سامانه راهنمای سبقت ، کنترل راهگرد که وضعیت بزرگراه‌ها را می‌سنجد و حجم ترافیک را گزارش می‌کند ، سامانه‌های الکترونیکی راهنمایی مسیر ، بهینه سازی توقف‌گاه‌ها ، آب و هوای جاده و …. پارسا تأکید می‌کند : باید از طریق این‌گونه سامانه‌ها ترافیک نظارت و کنترل شود . ۳۰ سامانه در جاده‌ها است که با سامانه‌های داخل خودرو باید هماهنگ باشد .
هوشمندسازی ، ایمنی
پیشرفت‌های روزافزون تکنولوژی به‌ویژه در زمینه ارتباطات ، بستر مناسبی برای هوشمندشدن ترافیک ایجاد کرده است . در افق دوردست این روند ، خودروها بدون راننده در خیابان‌ها در تردد هستند و ترافیک از یک مرکز ، ساماندهی و هدایت می‌شود . گرچه امروزه صحبت از خودروهای بدون راننده اندکی زود به‌نظر می‌رسد و نمونه‌های ساخته‌شده ، در دست آزمایش هستند ، اما تا زمانی که همه جاده‌های شهری و برون‌شهری ، مجهز به سامانه‌های هوشمند شوند و در طرف مقابل نیز ، خودروهای هوشمند بازار را تسخیر کنند ، راه طولانی در پیش است .
اینکه همه کشورها به آن افق دوردست نگاه دارند یا نه ، موضوع مهمی نیست . در حال حاضر در بیشتر کشورها روند هوشمندسازی آغاز شده است . پله‌های ابتدایی بعضاً بسیار مهم و حیاتی هستند و در ادامه طبیعتاً روند تخصصی‌تر می‌شود .
حسین منوچهر پارسا با اشاره به موضوع بالا می‌افزاید : اگر بخواهیم ایمنی در ترافیک داشته باشیم ، باید به‌همین روند بپیوندیم . الان در جاده‌ها و خودروها سامانه‌های هماهنگ نصب می‌شود و به ایمنی عبور و مرور و جلوگیری از برخورد با عابران کمک زیادی می‌کند . یکی‌دیگر از این سامانه‌ها ، سامانه هشدار برای یخ سیاه جاده است یا یکی‌دیگر احتمال وقوع بهمن را هشدار می‌دهد. وجود این سامانه‌ها در کشور ما ضروری است . باید عملی شود و کنترل ترافیک از حالت سنتی خارج شود .
این محقق کشورمان در ادامه تأکید می‌کند : اگر می‌خواهیم از فناوری روز دنیا برای بهبود وضعیت استفاده کنیم ، باید سامانه‌های داخلی خودروها را با سامانه‌های جاده‌ای هماهنگ کنیم و صد البته این سامانه‌ها باید برای کشورمان بومی‌سازی شود . درواقع می‌توان گفت که عبور و مرور ایمن ، نیاز به تبادل حجم بزرگی از اطلاعات دارد تا کارآمد و مطمئن باشد .
سامانه هوشمند و یکپارچه‌سازی
سامانه حمل‌ونقل هوشمند یک ابزار یا تکنولوژی جدید نیست . در واقع ، ITS امکان یکپارچه‌سازی سیستم حمل‌ونقل را فراهم می‌آورد . یک سیستم حمل‌ونقل به‌طور کلی ، شامل شبکه‌ها ، وسایل نقلیه ، افراد و کالاهاست . هرکدام از اجزای سیستم حمل‌ونقل مشخصات ، ارگان‌ها و بعضاً آژانس‌های جداگانه دولتی دارند . ولی فناوری اطلاعات قادر است تمامی این اجزا را به‌صورت یک سیستم یکپارچه درآورد .
اگر اطلاعات به‌صورت آسان و ارزان توسط تکنولوژی مدرن رد و بدل شود ، سیستم امکان بیشتری برای بهینه شدن و مناسب عمل کردن خواهد داشت . برعکس ، اگر اطلاعات در دسترس نباشد یا با تأخیر ، جریان یابد ، عملکرد درست سیستم امکان‌پذیر نیست . در واقع ، تبادل اطلاعات ، تأثیر مستقیمی بر روی کارآمدی سیستم حمل‌ونقل دارد .
یک سیستم حمل‌ونقل با محوریت ارتباطات و فناوری اطلاعات ، می‌تواند به حل مشکلات قدیمی و کاذب موجود بین حمل ونقل و ارتباطات کمک کند . افراد ، کالاها و اطلاعات می‌توانند از یک نقطه به نقطه‌ای دیگر منتقل شوند و در موارد زیادی ، برای دستیابی مؤثرتر به این هدف، یکی می‌تواند جایگزین دیگری شود . برای مثال ، فرستادن یک نامه به‌صورت الکترونیکی سریع‌تر ، ارزان‌تر و قابل اطمینان‌تر از پست‌کردن آن است یا شرکت در یک ویدیو کنفرانس به‌جای مسافرت کردن و حضور در کنفرانس در مکانی دیگر به مراتب ساده‌تر و اقتصادی‌تر است . پیشرفت‌های به‌وجود آمده در فناوری اطلاعات می‌توانند به ایجاد یک سیستم کاملاً یکپارچه برای سال‌های آینده کمک کنند .
