موانع بکارگیری «مدیریت لجستیک و زنجیره تامین» در کشور

امروزه لجستیک به منزله پشتیبان فعالیت‌های تجاری _ تولیدی ، نقشی حیاتی در تحقق رشد اقتصادی هر کشوری ایفا می‏کند و اهمیت لجستیک کارا در تجارت و رشد اقتصادی ، در مطالعات بین‌المللی به‌خوبی صحه‌گذاری شده است .

از طرفی ، بیش از سه دهه است که بحث مدیریت زنجیره تامین  مطرح گردیده است و براساس آمار و ارقام موجود ، کشورها و سازمان‌هایی که این دانش را به‏کار گرفته‏ اند پیشرفت‌های چشمگیری در حوزه‏ های مربوطه داشته و سود سرشار و صرفه ‏جویی ‏های کلان مالی از بابت به‏ کارگیری این نگرش نصیبشان گردیده است .

اما سوال اساسی که در این نوشتار به دنبال یافتن پاسخی برای آن هستیم ، این هست که مقوله لجستیک و مدیریت زنجیره تامین با منافع کاملا روشن از بکارگیری آنها ، چرا تاکنون در ایران مغفول مانده و آنطور که شایسته بوده است مورد توجه و استفاده قرار نگرفته است ؟

پاسخ این سوال کلیدی و علل اصلی این عدم توسعه نیافتگی را به نظر باید در بستر و اکوسیستم لازم برای شکل‏ گیری و جاری شدن مدیریت زنجیره تامین و لجستیک جستجو کرد .

۱)  اعتماد (Trust)

مدیریت زنجیره تامین عبارتست از مدیریت یکپارچه مجموعه‏ای از بازیگران و شرکت هایی که به لحاظ قانونی مجزا از یکدیگر بوده و از طریق انعقاد قراردادهای همکاری و مشارکت های چندجانبه ، در راستای هدفی مشترک که همانا رساندن محصول/خدمت با کمترین هزینه و زمان و بیشترین سودآوری است با یکدیگر همکاری می‏کنند .

مشخصا این همکاری و مدیریت یکپارچه در بستری مبتنی بر اعتماد امکانپذیر و سودآور است ؛ و در غیر اینصورت ، هزینه ‏های ایجاد سیستم یکپارچه در زنجیره تامین چنان زیاد خواهد شد که ذینفعان عطای بکارگیری مدیریت زنجیره تامین و منافع آن را به لقائش خواهند بخشید .

 

 

۲)  به اشتراک گذاری اطلاعات

یکی از الزامات و ضروریات در بکارگیری مدیریت زنجیره تامین «به اشتراک گذاری اطلاعات» در بین اعضای زنجیره تامین است . متاسفانه به همان دلیل بی اعتمادی که در بین بازیگران عرصه اقتصاد و تجارت کشور حاکم است، کمتر مشاهده می‏شود که بازیگران اقتصادی حاضر باشند اطلاعات خود که می‏تواند مورد استفاده بخش دیگری از زنجیره باشد را به اشتراک بگذارند تا شاهد جاری‏سازی واقعی «مدیریت زنجیره تامین» باشیم .

۳)  سیستمهای قضایی کارا

از آنجا که مدیریت زنجیره تامین (طبق تعریفی که در بند یک اشاره شد) بر قراردادهای حقوقی که بین اعضای زنجیره تامین منعقد می‏شود استوار است ؛ بنابراین قراردادهای همکاری و مشارکت بین اعضا درواقع حلقه اتصال و ایجاد مدیریت زنجیره تامین را شکل می‏دهند که هرگونه خدشه‏ ای به آن باعث گسست در مدیریت زنجیره تامین می‏شود . 

سیستم ‏های قضایی کارا و کارآمد ، یک بستر ضروری برای امکان پیگیری دعاوی روی قراردادهای حقوقی بین اعضای زنجیره تامین است که هرگونه ناکارایی سیستم قضایی و عدم اطمینان به آن در بین بازیگران اقتصادی باعث عدم اقبال به پیاده ‏سازی مدیریت زنجیره تامین (علیرغم همه منافع آن) خواهد شد . 

۴)  شفافیت

شفافیت کسب‏ وکار و شفافیت اکوسیستم اقتصادی که بازیگران زنجیره تامین در آن به فعالیت می‏پردازند یکی دیگر از بسترهای مهم برای پیاده‏ سازی مدیریت زنجیره تامین است . ناکارایی نظام مالیاتی ، سیستم بانکی ناکارا ، نرخ‌های بهره بالا ، نبود یا کمبود آمار و اطلاعات قابل اطمینان ، قوانین ناکارا و مزاحم و عدم ثبات در تصمیمات کلان اقتصادی از جمله مواردی هستند که باعث ایجاد فضایی کدر برای اکوسیستم اقتصادی کشور می شوند .

۵)  همکاری و هماهنگی

همکاری و هماهنگی در کنار یکپارچگی ، سه رکن کلیدی و سه ستون اصلی از ساختمان مدیریت لجستیک و زنجیره تامین است . به عبارتی ، هرگونه ضعف در همکاری کردن و ایجاد هماهنگی بین اعضای زنجیره تامین باعث فرو ریختن این ساختمان و سیستم خواهد شد . 

۶)  آموزش و ترویج

علیرغم همه تلاشهایی که در بخش دانشگاهی و تئوریک روی موضوعات لجستیک و زنجیره تامین طی یکی دو دهه اخیر در کشور صورت گرفته است ؛ اما متاسفانه هنوز این دانش به خوبی و کاربردی در سطح صنعت و بین فعالان عرصه اقتصادی تبیین ، آموزش و ترویج نشده است . نیروی انسانی توانمند و با دانش از ملزومات بکارگیری هر دانش و تجربه ‏ای هست که «مدیریت زنجیره تامین» نیز از آن مستثنی نیست .

 

تهیه کننده : دکتر مجتبی سلیمانی سدهی