جاده ابریشم جدید فرصتی استثنایی برای ایران

انباشت سرمایه در چین در اثر سالها رشد اقتصادی و کسب درآمدهای سرشار ارزی ، چین را به بزرگترین قدرت اقتصادی جهان بعد از ایالات متحده تبدیل کرده است . چین نیاز به بازارهایی برای واردات انرژی و مواد اولیه و صدور کالاهای ساخته شده خود دارد . در یک سو جمعیت فزاینده چین و در دیگر سو منابع انرژی های فسیلی مورد نیاز چین ، این قدرت اقتصادی را به اندیشه سامان بخشی بیشتر و بهتر در آینده رهنمون شده است . حدود ۹۰ درصد تجارت جهانی از طریق راههای دریایی صورت می گیرد . بنابراین دسترسی به آبهای آزاد از یک سو و سلطه بر این آبراهها، از سوی دیگر ، دو سوی موازنه تجارت جهانی آینده بین چین و دنیای غرب خواهد شد . چین از هم اکنون درگیر مناقشات دریایی پیرامون خود شده است که مناقشه بر سر جزایر مورد اختلاف با کشورهای همسایه در دریای چین جنوبی ، در این راستا ارزیابی می شود . با حضور ناوگان دریایی قدرتمند ایالات متحده در اقیانوس آرام ، آبراهه های حیاتی برای چین ، این کشور را بر آن داشته است تا در استراتژی نظامی خود در سال ۲۰۱۵ این نگرانی ها را بگنجاند و در پی رفع این موانع باشد . چین از دیگر سو برای کاستن از وابستگی به راههای دریایی ، به دنبال یافتن تجارتی دو سویه است که در گام نخست بازارهای جدیدی برای کالاها، محصولات و خدمات فنی و مهندسی چین بگشاید و در گام بعدی انرژی و مواد خام مورد نیاز صنایع چین را تامین کند . این مقصد می تواند در غرب چین در آسیای مرکزی و سپس خاورمیانه باشد .

ابتکار جاده ابریشم جدید فرصتهایی را بر روی چین باز خواهد کرد تا بتواند به اهداف طولانی مدت توسعه خود برای رفاه جمعیت عظیم و فزاینده اش دست یابد . دو مسیر برای جاده ابریشم جدید مورد بحث است : یکی راه ابریشم سنتی که با گذر از غرب چین وارد آسیای مرکزی شده و پس از رسیدن به ترکمنستان وارد ایران شده و با گذر از قلمرو ایران به خاورمیانه می رود و دیگری جاده ابریشم مورد تایید اروپایی هاست که پس از ادامه مسیر سنتی تا ترکمنستان بدون ورود به ایران ، به ساحل جنوب شرقی دریای خزر رفته و با استفاده از خطوط کشتیرانی بین بندر ترکمنباشی در شرق دریای خزر در قلمرو ترکمنستان به بندر باکو در غرب دریای خزر به قلمرو جمهوری آذربایجان وارد شده از آنجا به دریای سیاه و سپس دریای مدیترانه برسد . غربی ها این مسیر را تحت عنوان سازمانی به نام «تراسیکا» تاسیس کرده اند . از آنجا که غربی ها در آن نقش اساسی دارند ، چینی ها تمایلی به سرمایه گذاری کلان بر این مسیر ندارند و بعلاوه در این مسیر تجارت یک سویه خواهد داشت ، زیرا در مقصد ، انرژی کافی برای تامین نیازهای مصرفی چین ندارد . دیگری ، مسیر سنتی جاده ابریشم است با خروج از قلمرو شمال غربی چین در سین کیان وارد آسیای مرکزی شده و پس از گذر از ترکمنستان وارد ایران می شود . با ورود به ایران ، چین در غرب با بین النهرین و شرق مدیترانه پیوند می خورد . از دیگر سو ، چین به خلیج فارس و دریای عمان از سویی دیگر و در نهایت از طریق گذر از ایران به ترکیه و سپس اروپا دست می یابد .

آنچه در پیش روی چین قرار گرفته است مبارزه در گذر مسیر است . روسها می خواهند گزینه راه آهن چین ، مغولستان ، روسیه ، بلاروس ، لهستان و آلمان را به سوی خود بکشند که بیشترین و طولانی ترین مسیر است و مسافت طولانی را در روسیه می پیماید ، غربی ها بدنبال مسیر مورد نظر خود از تراسیکا هستند و ما ایرانی ها در کنار عراقی ها و سوری ها باید راه سنتی را تبلیغ کنیم که جایگزینی یا گزینه ای برای شکستن انحصار ارتباط با اروپا از قلمرو کریدورهای ترکیه باشیم .

برای بازسازی عراق و سوریه نه عربهای ثروتمند علاقه ای دارند و نه روسیه و نه خود دولتهای سوریه و عراق سرمایه ای برای بازسازی . ایران نیز در شرایط سرمایه گذاری در این کریدور قرار ندارد که خود نیازمند سرمایه گذاری خارجی است . تنها کشور قدرتمند از نظر اقتصادی که می تواند انگیزه و منافع داشته باشد چین است .

ایران در مرکز ثقل این راه جدید قرار خواهد گرفت که به عنوان سرپل ارتباطی چین با خاورمیانه و اروپا عمل خواهد کرد . ابتکار رئیس جمهور چین تحت عنوان «یک راه ، یک کمربند» میلیاردها دلار را در آینده در این مسیر به گردش در خواهد آورد . ایران با پیوستن به این ابتکار مورد نظر چین ، موقعیت جغرافیایی خود را به موقعیت ژئوپلیتیکی تبدیل خواهد کرد که سالهاست مترصد این رویداد است . باید در ایران نسبت به این موضوع حساسیت بر انگیخت .

دکتر بهرام امیراحمدیان