تاثیر منفی کاهش بودجه راهداری بر مسئله ایمنی حمل‌ونقل جادهای
وقتی در یک بخش یعنی بودجه راه‌ها دچار مشکل می‌شویم ، باید برای حفظ ایمنی ، اقدامات را به سمت دیگر بخش‌ها برد ؛ یعنی بار بخش‌های دیگر سنگین‌تر می‌شود .
کاهش ۱۰هزار نفری تلفات رانندگی ایران در ۱۰سال بدون شک کار بزرگی است و وقتی آمار کشته‌شدگان در تصادفات از بیش از ۲۷هزار نفر در سال ۸۴ به کمتر از ۱۷هزار نفر در سال ۹۵ رسیده ، باید بپذیریم همکاری گروهی در ایران هم جواب می‌دهد .
البته کارشناسان ایمنی می‌گویند از این به بعد کار سخت‌تر است زیرا مسئولان و دست‌اندرکاران ایمنی هرچه در چنته داشته‌اند رو کرده‌اند تا اوضاع ایمنی را سر و سامان دهند و همه تلاش خود را به‌کار گرفته‌اند تا از کشته شدن مردم در جاده‌ها تا حد امکان بکاهند و حالا ، باید راه‌های جدیدتر و ایده‌های نو را بیازمایند و تلاش چندبرابری برای حفظ این روند کاهشی داشته باشند . با این حال با تصویب بودجه سال ۹۶ در مجلس شورای اسلامی و کاهش ۲۳درصدی بودجه حمل‌ونقل جادهای در سال ۹۶ نگرانی‌هایی مبنی‌بر احتمال ایجاد اختلال در حفظ ایمنی جاده‌ها و تداوم روند کاهشی تصادفات جادهای به وجود می‌آید . برخی معتقدند حالا که بودجه راه‌ها کاهش یافته ، سایر بخش‌های درگیر ایمنی وظیفه سنگین‌تری دارند و باید تلاش بیشتری برای حفظ ایمنی و تداوم روند کاهشی تلفات ، داشته باشند .
از مجموع بیش از ۱۱هزار میلیارد تومان بودجه در نظر گرفته شده برای حوزه حمل‌ونقل در بودجه وزارت راه و شهرسازی در سال ۹۶ ، حدود ۳هزار و ۶۷۰ میلیارد تومان مربوط به بخش جادهای است ؛ رقمی که به گفته مسئولان نسبت به سال ۹۵ کاهش حدود ۲۳درصدی داشته است . کاهش بودجه حمل‌ونقل جادهای علاوه بر اینکه پروژه‌های عمرانی و بازپرداخت بدهی پیمانکاران حوزه راه و شهرسازی را با مشکل مواجه می‌کند ، می‌تواند در بخش‌های دیگر از جمله راهداری و حفاظت از راه‌ها نیز تاثیرگذار باشد و این پرسش مطرح می‌شود که آیا کاهش بودجه راه‌ها ، می‌تواند بر مسئله ایمنی حمل‌ونقل جادهای اثر منفی گذاشته و حفظ روند کاهشی تلفات تصادفات رانندگی در سال‌های اخیر را مختل کند ؟ برای گرفتن پاسخ این پرسش ، به سراغ جواد هدایتی ، مدیرکل دفتر آمار ، ایمنی و ترافیک سازمان راهداری و حمل‌ونقل جادهای رفته‌ایم . او معتقد است نمی‌توان گفت کاهش بودجه حمل‌ونقل جادهای بر روند کاهشی تصادفات جادهای و تلفات آن، بی‌تاثیر است .
هدایتی با بیان اینکه کاهش بودجه حمل‌ونقل جادهای از دو زاویه قابل بررسی است ، افزود : یکی از بخش‌هایی که کاهش بودجه می‌تواند بر آن اثر بگذارد ، سرویس وخدماتی است که راه به کاربرانش ارائه می‌دهد و کاهش این خدمات به معنای کاهش ایمنی نیست . روکش کردن جاده‌ها و لکه‌گیری و انجام عملیات راهداری مطلوب نیز ازجمله مسائلی است که می‌تواند تحت تاثیر بودجه قرار بگیرد. به گفته این مقام مسئول در سازمان راهداری ، در سال آبی که از مهر آغاز می‌شود برخی جاده‌ها به علت وقوع بارش‌های شدید و سیل، دچار آسیب و مشکل می‌شوند و به‌طور معمول نیازمند روسازی و بازسازی هستند و اگر رسیدگی به‌موقع و کافی به راه‌ها نشود ، ممکن است بسیاری از روکش‌های جاده‌ها کارآیی‌شان را از دست بدهند و نتوانند سطح خدمات پیشین را ارائه کنند . انجام این اقدامات هزینه‌بر است ، به همین دلیل ، کاهش بودجه راه‌ها می‌تواند این بخش را تحت تاثیر قرار دهد . به‌عنوان مثال امسال در استان‌های جنوبی بارش خوبی را شاهد بودیم که منجر به وقوع سیل شد و در این میان ، علاوه بر آسیب رسیدن به رویه راه‌ها و علایم ارتباطی ، برخی پل‌ها و راه‌های مواصلاتی از بین رفت و بازسازی و ترمیم این راه‌ها هزینه‌بر است .
خطر در کمین راه‌ها
ایمنی، مسئله مهم دیگری است که به گفته هدایتی ممکن است از کاهش بودجه حمل‌ونقل جادهای تاثیر بگیرد و دچار اختلال شود . او در این زمینه گفت : رفع نقاط خطرناک و پرحادثه، تجهیز راه‌ها به سامانه‌ها و تجهیزات نظارتی هوشمند و افزایش تجهیزات ایمنی در راه‌ها از جمله اقدامات لازم برای حفظ و افزایش ایمنی راه‌هاست که منابع مالی سنگینی می‌طلبد و کاهش بودجه حمل‌ونقل جادهای می‌تواند آنها را تحت تاثیر قرار دهد. در ایران بیش از ۲هزار و ۲۰۰ کیلومتر راه اصلی، بیش از ۴۶هزار کیلومتر راه فرعی و بیش از ۱۳۰هزار کیلومتر راه روستایی وجود دارد که برای نگهداری آنها به عنوان سرمایه‌های ملی، حدود ۸هزار میلیارد تومان بودجه نیاز است. این نکته را پیش‌تر مسئولان و دست‌اندرکاران بخش جادهای کشور بیان کرده بودند و هدایتی نیز با تایید این مطلب، یادآور شد: براساس استانداردهای بین‌المللی، ۴ تا ۶درصد هزینه اولیه ساخت راه‌ها را باید صرف نگهداری آنها کرد. اگر این اتفاق نیفتد، به‌تدریج آسیب‌های بیشتری متوجه راه‌ها می‌شود و نه تنها هزینه‌های نگهداری چند برابر خواهد شد بلکه ایمنی نیز به خطر می‌افتد. آنطور که مدیرکل دفتر آمار، ایمنی و ترافیک سازمان راهداری می‌گوید، یکی از مواردی که در سال‌های اخیر مسئله نگهداری و در نتیجه ایمنی راه‌ها را با نگرانی و چالش روبه‌رو کرده، تخصیص نیافتن بودجه این بخش است.
لزوم همکاری بیشتر دست‌اندرکاران ایمنی جادهای
چه بخواهیم ؛ چه نخواهیم بودجه ۹۶ در آخرین روزهای سال ۹۵ در مجلس تصویب شد ؛ لایحه‌ای که سهم حمل‌ونقل جادهای از بودجه را تا ۲۳درصد نسبت به سال گذشته کاهش داده بود . با توجه به آنچه درباره نبود و کاهش بودجه نگهداری راه‌ها بیان شد ، این پرسش مطرح می‌شود که در فقر بودجه، چطور می‌توان روند کاهشی تلفات و تصادفات جادهای را حفظ کرد و نگران به خطر افتادن ایمنی نبود؟ هدایتی در پاسخ به این پرسش گفت : ایمنی تک‌بُعدی نیست بلکه مجموعه اقداماتی در حوزه‌های مختلف مانند امداد و نجات ، خودروسازی ، درمان و پزشکی ، انتظامی ، راهداری و... را شامل می‌شود که هرکدام سهمی در ایمنی دارند ؛ بنابراین وقتی در یک بخش یعنی بودجه راه‌ها دچار مشکل می‌شویم ، باید برای حفظ ایمنی ، اقدامات را به سمت دیگر بخش‌ها برد ؛ یعنی بار بخش‌های دیگر سنگین‌تر می‌شود .
به عنوان نمونه تشدید اعمال قوانین و مقررات راهنمایی و رانندگی ، بهبود فرهنگ ترافیکی و ارتقای عملکرد امداد و نجات می‌تواند در دستور کار قرار گیرد . در واقع باید به سوی اولویت‌بندی اقدامات در بخش‌های دیگر همزمان با مدیریت هزینه گام برداشت .
باتوجه به تعدد نهادهای دست‌اندرکار در امر ایمنی ، هدایتی معتقد است نیازمند یک نهاد راهبر هستیم که به طور مستقل عمل کند و بتواند بر اقدامات همه نهادها در راستای افزایش ایمنی و کاهش تلفات جادهای نظارت دقیقی داشته باشد . هدایتی با اشاره به اینکه افزایش سهم سایر حوزه‌های دست‌اندرکار ایمنی در نبود بودجه برای راه‌ها را باید به نهاد راهبر سپرد ، توضیح داد : نمی‌توان نقش مدیریت را در این زمینه نادیده گرفت . وقتی یکی از بازوهای اجرایی مسئله ایمنی دچار مشکل می‌شود ، باید بتوان بازوهای دیگر را مدیریت و عملکرد ایمنی را تقویت کرد .
مدیرکل دفتر آمار ، ایمنی و ترافیک سازمان راهداری و حمل‌ونقل جادهای با یادآوری اینکه هنوز مدیریت مدنظر در بخش ایمنی به عنوان نهاد راهبر را نداریم ، افزود : امیدواریم در همین ساختار فعلی ، درک و فهم درست از شرایط موجود وجود داشته باشد و باور کنیم که در یک بخش مشکل وجود دارد و باید بخش‌های دیگر را فعال‌تر کنیم .
